Quetzalcloatus, inoiz ezagutu den hegazti handiena

Duela 70 milioi urte, Texasko Grande ibaian zehar, izaki ikaragarri batek padura zelatatzen zuen: 4 metroko altuerako pterosauroak Quetzalcoatlus izena zuen. 12-13 metroko tamainarekin, inoiz Lurrean bizi izan den animalia hegalaririk handiena izan zen.

Society of Vertebrate Paleontologyk argitaratutako artikulu multzo batean, zientzialariek eta artista batek Quetzalcloatus dinosauroen ahaidearen orain arteko irudirik osoena eskaini dute, Big Bend Parke Nazionaleko XX. mendeko 70eko hamarkadaren amaieran bildutako hezur fosilizatuen multzo bakar batetik abiatuz. Artikuluek pterosauroak goi-kretazeoan izan zuen ingurune geologikoa eta ekologikoa, anatomia eta posizio taxonomikoa, eta lurrean eta airean nola mugitzen zen deskribatzen dute.

Kaliforniako Berkeleyko Unibertsitarekin batera idatziko artikulu batean, Kevin Padian paleontologoak, biologia integratiboko irakasle emeritua eta BUko Paleontologia Museoko sendatzaile emerituak, animalia honen hegan eta oinez ibiltzearen portaeraren inguruko misterioetako batzuei erantzuten die. Nola ibil daiteke animalia bat hain hegal luzeekin, ezen lurra ukitzen baitute tolesten direnean? Zer jaten zuen? Nolatan izan zitekeen hain indartsu, hegazti bat izanik? Eta nola jaurtitzen da airera hegoak 40 oin neurtzen dituen animalia bat, hankek 6 oin baino ez badituzte neurtzen?

«Antzinako narrasti hegalari hau legendarioa da, nahiz eta animaliaren ikusmolde publiko gehiena artistikoa izan, ez zientifikoa», esan du Padianek, monografiaren editoreak, ohar batean. «Hau da inoiz hegan egin duen animaliarik handienaren osotasunari, dakiguneraino, egindako lehen begirada erreala. Emaitzak iraultzaileak dira pterosauroak aztertzeko».

Quetzalcoatlus jatorrizko fosilak Douglas Lawsonek aurkitu zituen. Garai hartan 22 urte zituen eta Texasko Unibertsitatean (Austin) geologia ikasten ari zen, eta, ondoren, UC Berkeleyko doktoregoko ikasle bihurtu zen. Pterosauro fosila, jainko azteka suge hegalariaren omenez izendatu zuena, hegal partzial bat zen, zenbait hegazkinen antzeko tamaina zuena, eta ezagutzen den hegazti handienaren hegoak baino % 50 handiagoa zen gutxienez

Esteroideak dituen giltzurruna

Jainko sugeak ez bezala, Quetzalcoatlusek ez zuen lumarik: gorputza, larruzko hegalak eta keratina-zuntzak barne, ilez estalita zeukan, pterosauro guztietan bezala. Dinosauroen antzera, odol bero eta aktibokoa izango zen seguruenik. Buztana galdu zuen, mugikortasuna hobetzeko, eta 2 metroko lepoak eta 1,30 metroko gandorreko garezurrak zikoina esteroide bat iradokitzen dute.

Wann Langstonek, urte askoan Austin UTko Ornodunen Paleontologia Laborategiko sendatzaileak, kide asko gonbidatu zituen, Padian barne, fosilekin lan egitera, baina ezin izan zuen animaliaren deskribapen osorik argitaratu 2013an hil aurretik.

Laborategiak eskatuta, Padian James Cunningham ingeniari eta paleontologo afizionatuarekin eta John Conway artista londrestarrarekin elkartu zen — denak Langstonen lankideak aspaldidanik — Lawson, hezur fosilizatuak behatzeko, eta Quetzalcoatlus espezieko ale ugariagoekin alderatzeko, horrela hobeto ulertu ahal izateko

Nola jokatzen zuten ulertzeko, dozena bat pterosauro fosil txiki eta osoren hezur-moldeak manipulatu zituzten, «Quetzalcoatlus laws» espeziekoak barne.

Hegaztiek, saguzarrek eta gizakiek bezala, pterosauroen aurreko gorputz-adarrek hiru segmentu dituzte: besoaren edo humeroaren goiko aldea, sorbaldaren arrotik ukondoraino; besaurrea, erradioa eta kubitua barne; eta eskumuturraren eta eskuaren hezurrak. Baina hegaztiak eta saguzarrak ez bezala, pterosauroaren hegalaren kanpoko aldearen eraso-ertza hego erraldoiko hatz batez osatuta dago.

«Eskiatzeko makila bat hatzen oinarritik luzatuta izatea bezala da, eta 90 graduko angelu batekin kanporantz», esan du Padianek.

Quetzalcoatlusek bi hanka zituen. Baina aurreko gorputz-adarretako hezurrak hain luzeak direnez, hegalek ezin izan zuten saihestu lurra ukitzea tolestu zirenean. Honek batzuei iradoki zien pterosauroak banpiro-saguzar bat bezala ibiltzen zirela, aurreko gorputz-adarrak lurrean aurrera egiteko erabiltzen zituena. Baina hezurren azterketak erakusten du pterosauroak ezingo zituela hegoak propultsiorako erabili. Lehorrean zeudenean, hegoak aurrera edo alboetara mugi zitzaketen.

«Aurreko gorputz-adarrak lurrean jartzen dituzunean, ezin duzu aurreko gorputz-adarra atzerantz biratu animalia aurrerantz bultzatzeko, edozein lau-oinekok bezala, bidean hezur bat dagoelako», ziurtatu du Padianek. Baina honek ez du esan nahi baldarrak zirenik.