Spin-off berria nanoGUNEn, erditze ziurrago baterako tresna garatzeko

Azken urteetan hazten ikusi dugu nanoGUNE bisitatu dugun aldiro. Bigarren dorrea –dorre kuantikoa– eraikitzekotan dira eta, gainera, zazpigarren enpresa abiatu dute, Optec4Life. Erditze seguruago baterako patente bat dute, eta hori garatzea dute erronka, konplikazioetan erabakitzen laguntzeko.

Optec4Life enpresa berriaren helburua erditzean konplikazioak daudenean erabakitzen laguntzea da. Etengabeko monitorizazio ez-inbaditzailea egiteko gailu mediko berri bat garatzeko erronkari heldu diote, asfixia perinatala denbora errealean diagnostikatu ahal izateko. Ainara Garcia Gallastegi CIC nanoGUNEko Teknologia Transferentziako zuzendariak eta Jaione Etxebarria spin-offeko garapen teknologikoaren arduradunak kontatu digute.

Duela bi urte nanoGUNEko teknologia transferentziaren inguruko erreportajea egin genuenean zerbait aurreratu zigun Garciak, eta hurbilagoko errealitatea da jada, Donostiako zentro honetan nanozientzian eta nanoteknologian egiten ari diren puntako ikerketak egunerokoan duen islaren adibide. Abiatu duten zazpigarren enpresa da, eta bizpahiru proiektu berri gehiago dituzte datozen urteetan martxan jartzeko. Denek dituzte patenteak, enpresak sortzeko. «Patenteak ugaritzen ari dira, eta esplotatzen ditugu. Transferentzia aldetik oso ondo goaz», baieztatu du zuzendariak.

Etxebarriak azaldu duenez, Optec4Liferen sorburua ospitaletik dator. Osakidetzako Donostialdea ESIko eta Biogipuzkoako ikertzaileek beren egunerokoan behar bat identifikatu zuten. Ikusten zuten erditzeak konplikatzen zirenean, hau da hipoxia-iskemia gertakariak zeudenean, oxigenazio edo odol jario falta, teknologiaren gabezia zegoela konplikazioa garaiz detektatzeko.

Gaur egun, kardiotokografia da erditzean fetuaren ongizatea ebaluatzeko metodorik hedatuena: horren bidez, fetuaren bihotz-maiztasuna eta umetokiaren uzkurdurak neurtzen dira etengabe. Horrekin interpretatzen dute ea umeak sufrimendurik edo konplikaziorik izan ahal duen. Ospitale batzuetan, egoera horretan umeari mozketatxo bat egiten diote buruan, odola atera eta oxigeno kantitatea eta halako adierazleak neurtzen dituzte jakiteko ea badagoen hipoxia edo inolako konplikazio metabolikorik edo fisiologikorik. «Metodo hau inbaditzailea da eta ez ditu emaitzak momentuan ematen. Lagina hartzea ere ez da oso erraza, eta laborategira joan, aztertu eta emaitza edukitzerako ordu erdi edo 40 minutu pasatu ahal dira. Hortaz, hutsune hori betetzeko mediku talde honek nanoGUNEra jo zuen.

Irtenbide ezberdinak aztertu ondotik, Raman espektroskopia soluzio bat izan zitekeela ikusi zuten. Horrela ekin zion nanoingeniaritzako taldeak, Andreas Seifert Ikerbasque irakaslea buru, gailu fotoniko bat garatzeari, aldaketa biokimikoak —hala nola pH- edo laktato-mailen aldaketak— fetuaren azalarekiko kontaktu hutsarekin detektatzeko.

Gailuak emandako informazioak, adimen artifizialak lagunduta, hipoxia-iskemia gertakariak denbora errealean identifikatzen lagunduko luke, eta, ondorioz, erabakiak azkar hartzea erraztuko luke.

Doktorego-tesi bat burutu zuten ideia horrekin, eta teknologia guztia garatu zen tesiaren baitan. «Bertan frogatu zen ere animalietan bideragarria zela, batez ere hipoxiak eta iskemiak sortzen duen anomalia hori, umeak izan ahal duen sufrimendu egoera hori animalietan mimetizatu zen eta ikusi zen proposatzen dugun teknologia gai dela gertakari horiek detektatzeko, bai une errealean eta baita gertaera hori ordu erdi edo ordubete lehenago izan bada ere».

Ikerketa aurreklinikoetan lortutako emaitzak hagitz onak izan ziren. Hain onak, non patente bat erregistratu baitzuten EAEko osasun-sistemarekin (BIOEF Berrikuntza eta Ikerketa Sanitarioko Euskal Fundazioaren bidez) baterako jabetzan teknologia babesteko.

«Standard of care» berri bat

Laser bidezko teknologia honek bagina barnean zunda bat (ekografo baten antzekoa) fetuaren buruarekin kontaktuan jarri, eta argiaren bidez konposizio biokimikoa neurtzeko aukera emanen luke.

«Erditzeetako monitarizazio kontzeptua guztiz aldatzea suposatuko luke horrek, batez ere konplikazioren bat dagoenean, erditzea ondo badoa ez baita behar. Ziurgabetasun bat badago, teknologia hau erabili ahal dute eta beste informazio gehigarri bat eduki balorazio hobeago bat egin eta zesarea behar den ala ez erabakitzeko», adierazi du Etxebarriak. «Datu zehatzagoak lortuko dituzte momentuan esan ahal izango dutenak anomalia egoera hori zesarea urgentziaz egitekoa den edo itxaron ahal daitekeen ea egoera egonkortzen den».

Laborategian ikusi ditugun zunda eta gainerako elementu guztiak komertzialak dira. Ebaluatzen ari dira beren zunda propioa fabrikatu edo ez. Baina horretaz aparte, honek guztiak ikusten ez den parte hagitz garrantzitsu bat duela nabarmendu du ingeniariak: «Machine learning edo atzetik dauden algoritmoak, datuak aztertu eta interpretazio bat emateko. Azkenean elementu fisiko edo hardware horren eta algoritmo edo sofware horren batuta izango litzateke dispositibo edo ekipamendu medikoa».

Momentuz prototipo bat da, sari ugari eskuratu dituena, eta hori garatzea da enpresaren helburua. «Momentuz taldeko hiru pertsona ari gara lanean. NanoGUNEko Andreas Seifert enpresaren fundatzailea da, Ibon Jaunarena ginekologoarekin batera. Bien babesa daukagu uneoro, baita nanoGUNEko azpiegitura osoa erabiltzeko aukera ere. Gehiago kontratatzeko beharra dugu, baina horretan gabiltza, gutxika-gutxika finantziazioa erakartzen eta taldea hazteko asmoarekin».

Beraientzat ez da erraza erraten noizko izan dezaketen ospitaleetan tresna berri hau eskuragarri. «Hiru bat urte bai. Ikerketa klinikoa denez askotan ez dago gure baitan nola garatuko den guztia eta atzerapenak ekar ditzake. Algoritmo bat daukagunez, nahiz eta gero merkatuan eta ospitaleetan sartu, erietxeetan hartzen diren datuekin algoritmoak hobetzen eta softwarea eguneratzen joan beharko dugu. Aktualizazioak gaur egun hain dira azkarrak, guztiak ondo funtzionatuko duela ziurtatu beharko dugu».

Zunda bera baginan sartuko denez, esterilizazioa ere bermatu beharko da. «Ez dakigu erabilera bakarrekoa izango den. Teknologikoki badaukagu erronka bat, argi bidez denez ipintzen dugun horrek bere seinalea edukiko du, orduan hor gabiltza ikertzen ea nola izango litzatekeen babes funda hori».

Gainerakoan, spin-off guztiek dituzten erronka berak dituztela dio: «Hastea eta baliabideak lortzea, lan asko dagoelako egiteko. Sekulako erronka da Europako zigilua lortzea ere, oso zorrotza baita».