EUSKAL HERRIA EUSKARAZ EZAGUTZEN PAUSOZ PAUSO

Ibilian ikasten da eta Euskarabenturako gazteek ikasi dute uztailean Nafarroan eta Araban barrena ibiltzeko oso goiz abiatzea hobe dela. Hala, astelehenean seietan irten ziren Garesetik, eta Lorkaraino bidea nahiko fresko egin zuten. Herri honetako frontoian topatu genituen eta batera egin genuen Lizarrarainoko bidea.

Ehun eta hamar gazte ziren hilaren hasieran ibilbideari ekin ziotenak, Mauletik abiatuta. Helburua, argia: Euskal Herriko zazpi lurraldeak bertatik bertara ezagutzea, euskara eta abentura uztartuz. Duela bi urte bederatzi lagunek antolatzen hasitako ekimena da, kezka batek bultzatuta, euskararen erabilera ez dela hazten ikusteak sortutako kezka. Nolabait ere egoera horri aurre egiten hasi nahi, eta Euskarabentura sortu zuten. 783 kilometroko ibilaldia da Euskarabentura, Zuberoako hiriburutik abiatu eta Getxoraino, baina ez da ibiltze soila, bidean mintzatzea, entzutea eta ikastea ere bada.

Parte hartzen ari diren gehienak Hego Euskal Herrikoak dira, eta horien artean bizkaitarrek osatzen dute multzo handiena, baina lurralde guztietako neska-mutilak doaz ttipi-ttapa bideetan barrena, baita diasporatik etorritakoak ere, Ameriketako Estatu Batuetatik eta Patagoniatik, hain zuzen ere. Denek ere, Euskarabenturarako hautatuak izateko, motibazio gutun bat eta lan bat aurkeztu behar izan zituzten, “euskara eta herria”, “euskara eta emakumeak”, eta “euskara eta itsasoa” gaiak jorratuz. Lanak historikoak, literarioak, plastikoak, musikalak eta ikus-entzunezkoak izan zitezkeen.

Baionako Lukas Nesprias-i ez dago galdetu beharrik zer motako lana aurkeztu zuen jakiteko. Edozein atsedenaldi baliatzen du bere Moleskine kaiera atera eta marrazten hasteko. Zirauki eta Utergako eliza eta kaleak marraztu berri dauzka, baita Erreniegako dorre eolikoak ere, eta gaurkoan olibondoak, gari sailak eta zapelatzak ari da paperera pasatzen. «Ni gehien harritu nauena orain arte gure arteko giroa da. Elkarri laguntzen diogu eta oso erraza da lagunak egitea», diosku.

Euskara... eta koreera barra-barra

Euskarabentura Mauletik abiatu zenetik Donejakue bidean barrena dator, uda honetan milaka ibiltarik zapalduko duten bidezidor berberetatik oinez hegoalderantz. Gaztelera, ingelesa… eta koreera dira bidean gehien entzuten diren hizkuntzak. Izan ere, harrigarria da zenbat hegokorearrek daukaten Donejakue bidea egiteko ohitura. Bada, euskara ere inoiz baino gehiago aditu da egunotan, kamiseta laranjak eta urdinak daramatzaten gazte hauen ahotan. Euskaldunetako bat atzerritar baten parean suertatu da oinez, eta ingelesez ari dira elkarrekin, euskalduna Euskarabentura zer den azaltzen saiatzen.

Lorkako plazan iturri eder bat dago, baita aska bat ere, eta txandak egin beharra dago hemen hankak freskatu eta kantinplorak betetzeko. Hamaiketakoa egiteko ere aprobetxatu dute neska-mutikoek, baita oinetako zauri txikiren bat sendatzeko ere, eta berehala dira berriro martxan eguzkipean. Tarteka, drone baten hotsa aditzen da ibiltarien buru gainean. Mikel Fernandez donostiarrarena da, bera ari baita ibilbide osoko irudiak hartzen, interneten berehala jartzeko.

Unai Fraeters Irigoien da Estatu Batuetatik etorri dena, Washingtonetik, hain zuzen ere. Bere amak izan zuen ekimenaren berri, eta hemen dabil Unai, berarentzako berriak diren gauzak ikusten. Dastatzen, ez hainbeste, etxean ere amak Euskal Herrian ohikoak diren jakiak prestatzen omen ditu-eta. Iris Carte Burlatakoa da, eta euskalki ezberdinak entzuteko aukera estimatu du bereziki; izan ere, Bermeoko euskara bezalaxe aditzen du Gipuzkoako Goierrikoa edo Lapurdikoa bidean, eta denetatik geratzen zaio zerbait. Uxue Arrese beasaindarra Nafarroan euskarak bizi duen errealitatea ezagutzen ari da, berak uste baino larriagoa. Koldo Colomok soziolinguistika hitzaldia eman zien gazteei Garesen, eta ofizialtasuna, zonifikazioa… gai horiei buruz ez zekizkiten gauza asko ikasi zituzten neska-mutilek, batez ere Nafarroatik kanpokoek, Uxuek kasu.

Hiru taldetan

Euskarabenturako ibiltari guztiak ez dira batera ibiltzen bidean, hiru taldetan banatuta baizik. Arrazoi praktiko bat dago horretarako. Denen gorpuzkera eta prestaketa maila berbera ez denez, batzuk besteak baino azkarrago ibiltzen dira, eta mugara denak batera iritsiko badira, bada… ezin denak batera abiatu. Polikien dabiltzanak doaz aurreneko taldean, erdi mailakoak erdian, eta azkarrenak azkenekoan. Talde bakoitzeko gidariek etengabeko komunikazioa daukate beren artean, walkie-talkieen bidez, eta egunero lortzen dute ibiltari guztiak ia batera iristea helmugara. Hala gertatu da gaur ere, eta oso minutu gutxiko tartearekin egin dute denek topo Lizarrako lehendabiziko kaleko itzalean.

Hiria zeharkatuta, Oncinedako karpara iritsi dira, 14.00 aldera, bero-galdatan. Kanpokoa ez da ezer kiroldegi barruan egiten duenarekin alderatuta. Labe eginda dago, eta motxilak pistan pilatuta korrika alde egin dute gazteek, kanpoko arbolen itzalera. Dutxak bertan dituzte, eta Euskarabenturako antolatzaileek bazkaria prest daukate. Lerroan jarri eta dozena erdi bat neska-mutilek banatutako jakiak hartzen joan dira, bakoitzak bere erretiluan. Oier Amestoy arabarra da bazkaltzen ari den horietako bat. Errioxakoa izanik, bidean ikusi dituen mahastiek ez dute asko harritu, baina bai herrietan topatu duten jendearen adeitasunak eta laguntzeko jarrerak: «Askok galdetzen digute zer helburu dugun, eta gu azaltzen saiatzen gara», diosku.

2001ean edo 2002an jaiotakoak dira Euskarabenturan dabiltzan neska (72) eta mutikoak (38). Monitore lanetan dabiltzanak zerbait zaharragoak dira. Hauek kamiseta urdina daramate jantzita, besteek laranja kolorekoa. Denek ere, bide dezente dute oraindik aurretik. Maulen elkartu eta Donejakue bide frantsesa hartu zuten hil hasieran, gero Donibane Garazi eta Iruñea pasatuz Vianaraino iristeko. Hortik Errioxako Donemiliaga Kukulara, euskarazko lehen idazkiak topatu ziren monasteriora. Hortik, Añanako gatzagetara, barnealdeko Donejakue bidea alderantzizko norabidean eginez, Txingudiraino heltzeko. Handik Baionara iritsiko dira kostaldeko Donejakue bidea egiteko. Altxerri, Ekain eta Santimamiñe ikusteko parada izango dute. Abentura Getxon amaituko da, Bizkaia zubian.

Eguraldiaren «abenturak»

Zerbaitegatik darama «abentura» hitza ekimenaren izenak. Ez delako dena paperean idatzita bezala irteten, ustekabekoari tokia utzi behar zaiolako. Hala gertatu zitzaien Pirinioak zeharkatzean; eguraldia erabat gaiztotuta zegoen eta autobusez iritsi ziren Orreagaraino. Kamiseta urdinarekin dabiltzanetako bat da Ane Pedruzo, eta inprobisatzeko ahalmena eduki behar dela garbi dauka. «Ibilian ikasten da, eta zirkunstantziek agintzen dute askotan, eguraldiak nagusiki. Oso txarra egin zuenean autobusa hartu behar izan genuen, eta oso bero egiten ari den egunotan, bada igual planik onena ibaian sartzea da», esan digu bazkalondoren. Bidea uste baino gogorragoa gertatu arren, eta eguraldiak gutxi lagunduagatik, zazpi neska-mutikok baino ez dute utzi ibilaldia orain arte.

Izenaren beste zatia «Eusk» da, eta hau ere sobera justifikatua dago. Euskararen aldeko hainbat ekimenetan erdaraz entzutea ez da arraroa izaten, baina hemen ia erabat ari dira euskaraz egunean zehar, geu lekuko. Antolatzaileek protokolo bat zeukaten pentsatua hasieratik, hizkuntzari zegokionez, eta lehenengo egunak entzuten eman zituzten, ibiltariek zer hizkuntza joera zuten ikusten. Aurretik elkar ez ezagutzeak, eta taldeko batzuk Ipar Euskal Herrikoak eta diasporakoak izateak, derrigortu egin du euskararen erabilera naturala. Baina joera hori are gehiago sustatzeko, eta Euskaraldiarekin bat eginez, “ahobizi” izendatu dute parte hartzaile multzo handi bat, euskararen motor bihur daitezen Euskarabenturan.

Bada holaxe, ibiliz eta ikasiz –Xan Airek eman zien euskararen egoeraren berri Nafarroa Beherean, Koldo Colomok Nafarroa Garaian, Beñat Garaio eta Ane Pedruzo ari zaie ematen Araban, Kike Amonarrizek gidatuko du Gipuzkoakoa, Jone Goirigoizarrik eta Txerra Rodriguezek Bizkaikoa eta Eneko Gorrik Lapurdikoa– aurrera doa Euskarabentura pausoz pauso. Irati Labaien antolatzaileak lehenengo egunean esan zien bezala, «inoiz ahaztuko ez duzuen hilabetea».