Guantanamo: 21 urte geroago, oraindik itxi gabe eta oraindik justizia eske

Guantanamok 2002. urtean lehen presoak hartu zituenetik bi hamarkada baino gehiago igaro direnean, Ameriketako Estatu Batuek Kubako lurraldean duten espetxearen inguruan justizia egiteko aukera landu gabe dago oraindik. Eta egunen batean ixteko aukera, justizia egitea bezala, urrunekoa da.

«Egin behar ez denaren sinbolo bat da Guantanamo», laburbildu du Kubako lurraldean kokatutako AEBetako baseko defentsa taldeen koordinatzaileak, Jackie Thompson brigadako jeneralak, irailaren 11ko atentatuen buru izendatu zuten Khalid Sheij Mohamed eta ustezko hiru konplizeren aurkako epaiketaren atariko entzunaldi bat programatuta dagoen aste berean.

Pentagonoak antolatutako hegaldi batean iristen da Guantanamora. Pentagonoak Kubako ekialdeko punta inguratzen du, herrialdeko aire eremua ez zeharkatzeko.

Ondoren, badia igarotzen duen ferriak bisitariari errealitatea begien bistan jartzen dio. Alde batetik, paisaiaren edertasuna, zuhaitzez beteriko muinoekin, itsasoaren urdin biziaren aurrean. Bestetik, alanbre hesiak, kontrol postuak eta elektrizitate eta gas plantak (autosufizientea izatea ahalbidetzen dutenak), espetxeari industriagune baten itxura ematen diotenak.

Bizitegi gunean, gainera, McDonald's bat, bolatoki bat, golf zelaia, igerilekua, gimnasioa, posta bulegoa, kredo ezberdinentzako kapera partekatua, eskola, supermerkatua, aire zabaleko doako hiru zinema eta souvenir denda ere badaude.

30 PRESO ORAINDIK

X-Ray kanpamentu zaharra zutik dago oraindik; hemen pilatzen zituzten ehunka preso jantzi laranjekin, kaiola moduko ziegetan sartuta, eguzki galdatan; irudi hori betikotuta geratu zen. Alderdi hori guztiz utzita dago orain, sastraka gero eta handiagoarekin, eta irudiak hartzea erabat debekatuta dago, baita bertako biztanleentzat ere.

Base osoan 780 bat preso egon ziren, eta geratzen diren 30 presoak 5. eta 6. kanpalekuetan daude orain. Lehenengoa «balio handikotzat» jotzen ziren presoentzat prestatu zen, hala nola 2001eko irailaren 11ko erasoengatik akusatutakoentzat; eta bigarrena, profil baxuagoko espetxeratuentzat.

Batzorde militarrek 11 presoren aurkako karguak aurkeztu dituzte, eta horietatik hamar epaiketaren zain daude. Hamasei hirugarren herrialde batera lekualdatzea gomendatu dute, eta beste hiru «betiko presotzat» hartzen dira, akusatu ez dituztenak eta lekualdatuak izateko aukerarik ez dutenak.

Irailaren 11ren ondoren, George W. Bush presidente ohi errepublikanoak (2001-2009) abiatutako «terrorismoaren aurkako gerraren» barruan bidali zituzten Guantanamora. Torturatu egin zituzten.

20 URTETIK GORA EPAIKETARIK GABE

NBEko Giza Eskubideen Batzordea (CCPR, ingelesezko siglak) kezkatuta agertu zen joan den ostiralean, instalazioak ixteko datarik ez dagoelako eta preso batzuk duela bi hamarkadatik han daudelako, epaituak izan gabe.

Estatu Batuei buruzko bere bosgarren aldizkako txostenean, AEBei eskatu zien atxiloketa mugagabearen sistema horri amaiera emateko, presoei epaiketa justu baterako bermeak eskaintzeko, eta horretarako hautagai izan daitezkeen bahituen lekualdatzea zein instalazioaren beraren ixtea azkartzea.

Lekua torturaren sinonimoa da, nabarmendu du Daphne Eviatar Amnesty Internationalen Giza Eskubideen aldeko Segurtasun Programaren zuzendariak.

Estatu Batuetako presidentea eta Kongresua dira espetxea ixteko giltza dutenak, baina ez Barack Obamak, ez Donald Trumpek, ezta Jon Bidenek ere ez dute urratsik egin. Obamak ahalegina egin zuen, baina Senatuak horren kontrako iritzi garbia eman zuen 2009an: sei boto alde eta 90 aurka.

Egoera horrela, Guantanamon dagoen preso kopurua handitu liteke, irailaren 11ko epaiketa deitzen bada azkenik. Preso horiek epaituko lituzkeen batzorde militarrak hartzen dituen gunean eraikin berriak altxatzen hasi dira.