Suizidioa

1576an Graciana Azpilikueta bizirik gabe aurkitu zutenean Arga ibaian, Iruñeko auzokideek ez zuten zalantzarik izan eta adierazi zuten neska gazteak bere buruaz beste egin zuela, Jainkoaren borondatearen aurkako eta Estatuaren kalterako irain handian. Galdekatutako lekukoek adierazi zutenez, Graziana zerbitzari zuen morroi batek estupratu zuen Ollakarizketako jaunaren etxean. Martinek, zerbitzariak, ezkonduko zirela agindu zion, eta promesa horren ondorioz Grazianak berarekin harreman sexualak izatea onartu zuen. Graziana haurdun eta galduta geratu zen harreman haien ondorioz, Martinek Frantziako lurretara ihes egin baitzuen. Grazianak, desohorearen aurrean, bere buruaz beste egitea erabaki zuen. Elizaren jarrera argia zen, neska gaztea ezin zen kristau gisa hilobiratua izan eta lotsa neskame gaztearen familian geratuko zen betiko.

Suizidioa tabua izan da mende askotan gure gizartean, nahiz eta iraganeko gizarteetan ez zen beti horrela izan. Badakigu historiaurreko gizarteetan zaharrek, gaixoek edo mugitzeko zailtasunak zituztenek beren burua ezabatzen zutela, tribuaren onerako. Antzinako zibilizazio gehienetan onartzen zen suizidioa. Jada Grezian, Homeroren testuetan, borondatezko heriotza estigmatizatua, iraindua eta zigortua zegoen. Suizidioa estatuaren aurkako delitua zen. Lehen kristauek ez zuten borondatezko heriotza zigortzen; izatez, borondatezko martirioa nahiko zabaldu zen eta fenomeno horrek izugarri larritu zituen Elizako lehen gotzainak. Horren ondorioz, egintza horiek geldiaraziko zituen kontakizun teologiko bat «asmatu» behar izan zen.

Hiponako San Agustinek (354-430 K.o.), helburu hori lortzeko, suizidioa kondenatu zuen, Jaungoikoaren V. aginduaren kontra egiten zuelako, argi eta garbi urratuz; ez duzu hilko: «Bizitza gure Jaunaren jabetzakoa da, eta ezin dugu horretaz askatasunez baliatu». Une hartatik aurrera, suizidioa bekatua izango zen eta suizida bekataria Jainkoaren aurrean.

Erdi Aroan, suizida bekataria izateaz gain, delitugile ere bihurtu zen. Legearen aurrean, muturreko zigor fisiko eta sozialak merezi baitzituen. Tomas Akinokoak “Summa Theologica” lanean 1272an argitaratu zuen bere buruaz beste egitea bekatu okerrena zela, ez baitzuen penitentziarik onartzen.

Suizidioa patologia psikiatrikotik eta osasun mentalaren arretaren mugetatik haratago dagoen fenomeno soziologiko eta historiko konplexua dela ulertzeak beste fenomeno batzuekin, hala nola genero indarkeriarekin edo trafiko istripuekin, egiten denaren antzeko abordatze integrala erraztuko luke. Izan ere, ezin dugu datu bat ahaztu, Estatu espainolean, langabeziak puntu bat gora egiten duen bakoitzean suizidioak ere gora egiten du. Ez da osasun mentaleko arazo bat bakarrik, arazo sozial bat da. Duela gutxi 024 telefonoa jarri da martxan, Estatuan suizidioa prebenitzeko. Dei kopuruak gora egin du, baina Espainian suizidio kopurua ez da jaisten. Joan den mendeko 80ko hamarkadaz geroztik, oso arrakastatsuak izan diren trafiko istripuak prebenitzeko kanpainak jarri dira abian, baina ez da gauza bera egin suizidioarekin. Nolanahi ere, suizidioa inguratzen duen tabutik ateratzeaz gain, bekatuaren zama judu-kristaua kentzeaz gain, horri aurrea hartzeko neurriak sozioekonomikoak eta biztanleria ahulenari zuzendutakoak ez diren bitartean, beldur naiz gaitz horrek gure artean jarraituko duela. •