Gizarteratu da berriro

Tene Mujika bekari esker kaleratu du Kattalin Minerrek ‘Moio. Gordetzea ezinezkoa zen’ liburua, bere buruaz beste egin zuen Aimar Elosegi gazte transexualaren auziaren inguruan egindako kazetaritza lana.

Ez da nobela bat edo fikzio bat. Literatur lanetatik harago doan liburua da. Kattalin Minerrek (Hernani, 1988) berak aitortzen du. Gertutik egokitu zitzaion Aimar Elosegi ‘Moio’ren heriotza bizitzea. Laguna zuen.

Duela hamabi urte bere buruaz egin zuen gazte hernaniarra zen ‘Moio’. Transexuala zen. Eta heriotzak astindua eragin zuen gizartearengan. Baina isilunea iritsi zen ondoren.

Minerrek berak kontatu du. «Bere heriotzaren hamargarren urteurrenean ez nuen ezer egiteko beharrik sentitu. Ez omenaldirik, ez lore eskaintzarik. Doluaren amaiera iradoki zezakeen». Baina ez. Hilabete gutxira gaizki-egona sortu zitzaion idazle eta feminista hernaniarrari, kezkak, erantzunik gabeko galderak. «Gaia plano intimora pasa zen eta transmisioa ez zen bermatzen ari».

Eguneroko bat idazten hasi zen, bere hipotesi eta galdera horien planteamenduak nonbait islatu eta isiltasun horri nonbait ahotsa topatze aldera. Baina bide laburra izan zuen formula hark.

Debako Udalak eta Elkar argitaletxeak deitzen duten Tene Mujika bekara aurkeztu zuen proiektua 2017an eta 2018 esleitu zioten. Gaur Donostian aurkeztutako ‘Moio. Gordetzea ezinezkoa zen’ liburua urtebetean egindako bide horren emaitza da.

Bederatzi pertsonekin egindako elkarrizketen ondorio da lana, nahiz jende gehiagorekin hitzartzeak izan dituen idazleak. Nahiz helburua ez den izan Elosegiren biografia bat idaztea, bere heriotza bergizarteratzea baizik, eta haren gainetik irakurketa politikoak ere plazaratzea. «Ez dut nire hipotesiak baieztatzen edo gezurtatzen jardun, baizik bere ingurukoen bizipenak eta gogoetak batu ditut».

«Oso liburu intuitiboa» dela defendatu du Minerrek, eta senari jarrai egituratu du liburuaren hezurdura. «Konturatu nintzen asko neukala entzuteko. Garrantzitsuena ez zen nire ahotsa, besteena baizik. Ahots desberdinak posizionamendu desberdinetatik». Memoriaren ertz desberdinen batura da ‘Moio. Gordetzea ezinezkoa zen’, eta begirada poliedriko hori elikatu du hainbat elkarrizketaturen jariotik. Liburuak hainbat testigantza biltzen ditu: Ander Elosegirena (‘Moio’ren anaia), bere lagun taldearena eta ikuspegi politikoago eta kulturalagoa ematen lagundu dietenena, Josebe Iturrioz Medeakeko aktibistarena edo Maialen Lujanbio bertsolariarena, kasu. «Medeakek garai hartan heriotzari izaera politikoa eman zion, hau da, transfobiaren ondoriozko heriotza bat izan zela, eta hori ere zor nien».

Elkarrizketak egin ahala, ordena kronologiko berean txertatu ditu testuak liburuan. «Elkarrizketa batek bestea ekarri dit eta egin bezala daude liburuan. Irakurlea eraman nahi nuen nik bizi dudan prozesu berean».

Liburuaren atarian, Minerrek berak idatzitako «intentzioen adierazpena». Bi plano bereizi behar izan ditu, pertsonalki Elosegirekin lotzen zuena, eta distantziazko irakurketa bat eskaintzea ahalbidetuko ziona, bestea.

‘Moio’ eta bera elkartzen zituen lagunartea ere batu du elkarrizketetan. «Lagun artean behar izan dugu ez hitz egite bat. Baina komentatu nienean zertan nenbilen eta zein zen nire asmoa, bat batean ordura arte hitz egin ez genituen gauzetaz hitz egiten hasi ginen. Hustuketa bat izan zen».

Aimar Elosegiren kasuari jarraipena eman dio denboran Minerrek, gaur egungo gazte transexual baten lekukotza jasoz. «Zenbat aldatu da egoera Euskal Herrian? Gizarte bizigarri bat bada transexualentzat? Ze baldintzatan bizi dira? Ekai Lersundiren heriotza kolpe handia izan zen niretzat eta konfirmatu zidan ez ginela jendarte bizigarri batean bizi. Argi ikusi nuen gazte transexual bat elkarrizketatu nahi nuela».

«Arazoa gizartean dago»

Eta Brayan Altimasberes gazte hernaniarrak eman zion bere lekukotza. «Brayanek pertsona transexual baten bizipenak, ezagutzak eta aurkitu dituen espazio bizigarriak azaltzen ditu, horietako asko Aimarren heriotzari lotuak». Baina transmisioan jarri zuen alerta. «Transmisioaren beharraz ohartu nintzen eta horretan akatsa egin dugula». Memoria izateko beharra.

Duela hamabi urte, Aimar Elosegiren heriotzaren ondorenetan egindako hileta zibilera itzuli da Miner. Eta liburuan bildu duen esaldi bat berreskuratu du, ekitaldian parte hartu zuen pertsona batek ahoratutakoa. «‘... urte batzuk barru tabu hori gainditzean, gure herrian aitzindari bat izan zela gogoratu’. Eta ez ginen gogoratzen ari».

Hamarkada baten ondoren egoera nola ikusten duen galdetuta, Minerrek aipatu du bere ustez «ikusgarritasunean asko hobetu da, ezagutza minimo bat badago. Brayanek dio babesa, errespetua, tolerantzia badagoela, baina ezezagutza oso handia dela oraindik».

Eta jarraitu du: «Ezin dugu jarraitu pentsatzen arazoa trans pertsona horiengan dagoela. Arazoa sailkapen binarioa egiten duen gizartearena da. Arazoa gorputz horietatik deszentralizatu behar da. Transak ondo iruditzen zaizkigu, gizonak oso gizon eta emakumeak oso emakume diren artean. Erdikoak molestatu egiten digu eta arazoa gizartean dago».