Etxeko teknologia jazarpen tresna bihurtzen denean
Etxeetako teknologia adimenduna emakumeak jazartzeko eta kontrolatzeko erabiltzen da. Erresuma Batuko Parlamentuak garatutako ikerketa batek ‘smart abuse’ delakoaren joera gero eta handiagoa nabarmentzen du. Gainera, erabateko deskonexioa ez da eraginkorra gero eta konektatuago dagoen mundu honetan.
Gaur egun, teknologia berriei esker, posible da etxebizitza bateko hainbat funtzio kudeatzea gailu adimendun baten bidez. Horren barruan sartzen dira segurtasun kodeen bidezko sarbide kontrola, barne tenperatura arautzea, inguruko musika hautatzea eta etxetresna elektrikoak aktibatzea. Era berean, posible da argiztapena eta tinbrea kontrolatzea, eta barneko segurtasun kamerak ere areagotu egin dira azkenaldian. Urrutiko kontrolaren aukera horiek erosotasuna eskaintzen dute, baina indarkeria matxistaren testuinguruetan izan dezaketen arriskua ere nabarmendu da, Erresuma Batuko Parlamentuko Kultura, Komunikabideak eta Kirol Batzordearen txosten baten arabera.
Adibide hauei buelta bat eman diezaiegun. Bozgorailuek elkarrizketa pribatuak entzuteko balio dute; umeentzako monitoreek amaren miaketa errazten dute; berogailu sistemek, udako egun bero batean tenperatura igotzeko; eta alarma, etxera sartzeko pasahitza aldatzeko. Egoera horiek fikziozkoak dirudite, baina indarkeria matxistaren kasu errealak dira guztiak. Hala, tratu txarretan gailu adimendunak gero eta gehiago erabiltzen direla ohartarazten du dosierrak.
Indarkeria matxistaren biktimei laguntzeko Refuge Erresuma Batuko gobernuz kanpoko erakundeak Westminsterko txostenean parte hartu du, eta, adierazi duenez, «abusu teknologikoak» goranzko joera hartu du. Indarkeria matxistaren biktima askok salatu dute mezuen bidez jazartzen dituztela eta telefonoan egiten duten jardueragatik kontrolatzen dituztela.
Baina ‘smart abuse’ delakoa askoz harago doa: erasotzaileak etxean konektatutako gailuak erosi, konfiguratu eta kudeatzen dituztenak izaten dira, baita biktimak beren kontuen pasahitzak aldatzera behartzen dituztenak ere. Derrigortu egiten dituzte datuak ematera, eta sarbide hori ‘spyware’ edo ‘stalkerware’ izeneko aplikazio eta software intrusiboak instalatzeko erabiltzen dute erasotzaileek.
Gainera, Refugek eta Avastek egindako beste merkatu azterlan batek erakutsi du emakume britainiarren %27k adierazi duela konektatutako gailuen administrazio sarbidea ez zela modu ekitatiboan edo gardenean partekatu etxean, eta emakumeen %18k adierazi dute ez zutela beren etxeko Wifi konfigurazioaren gaineko kontrolik, baina bikotekideak, ordea, bai.
Batzordeari aurkeztutako frogen arabera, Erresuma Batuko indarkeria matxistaren kasu gehienetan osagai zibernetikoren bat sartzen da gaur egun, eta, adibidez, erasotzaile batek programa espioiak edo konektatutako beste gailu batzuk erabil ditzake biktimen mugimenduak jarraitzeko. Izan ere, GKEaren arabera, Ingalaterran eta Galesen 16 eta 74 urte bitarteko emakumeen laurdenak baino gehiagok «etxeko abusuak» jasaten ditu bere bizitzako uneren batean, eta 2020-21 urteetan artatu zituen emakume eta haurren artean %59k teknologiarekin lotutako abusuak jasan zituen.
Biktimak zelatatzeko, jazartzeko, hertsatzeko eta kontrolatzeko gehien erabiltzen diren gailuen artean honakoak aipatu dira txostenean: etxeko segurtasun sistema adimendunak, telefono adimendunak eta tabletak, aldean eramateko gailuak, hala nola erloju edo eskumutur adimendunak, eta etxeko beste aplikazio adimendun batzuk, konektatutako jostailuak, haurtxoen monitoreak, kamerak eta bozgorailu adimendunak. Aparatu horiek askotan erabiltzen dira ezkutuko zaintzarako ere, aparatu normaletatik bereizteko zailtasun erlatiboagatik.
Ildo horretan, Refugek ohartarazi duenez, «seme-alabei oparitutako gailuak bereizketaren osteko kontrola egiten jarraitzeko erabiltzen dira, eta aukera eman diezaiokete erasotzaileari ikus-entzunezko informazioa eskuratzeko eta biktimak ihes egin duen leku berriaren norabidea arakatzeko». Gainera, Refugek nabarmendu du «jazartzeko berariaz diseinatutako eta sustatutako gailuak» existitzen direla, etxeko teknologiaz edo etxerako segurtasun produktuez mozorrotu eta Interneten modu irekian iragarri eta saltzen direnak.
«Erasotzaileek gailu desberdin ugari instalatu ohi dituzte etxean. Duela gutxi, bikotekide ohiak zenbait gailu erosi zituen emakume bati lagundu genion, hala nola kamera adimendunak, tinbre adimentsua, termostato adimentsua... gauza horiek guztiak. Bera eta bere semea etengabe zelatatuta sentitzen ziren; etengabeko zaintza horregatik zeinen nekaturik zeuden aipatzen zuten», dio Jessica Eagleton Refugeko Politika eta Gai Publikoetako zuzendariak, Parlamentuko Produktuen Segurtasunerako eta Telekomunikazioen Azpiegiturarako Batzordearen txosten batean jasotako adierazpenetan.
Babesik gabe
Emma Pickeringek, Refugeko tratu txarren aurkako operazio teknologikoen arduradunak, hurrengoa azpimarratu du: «Biktimek esaten digute egoera salatu eta erasotzaileek haien aurkako arma gisa teknologia nola erabiltzen duten Poliziaren aurrean salatzen dutenean, ez dietela ulertzen». Txostenak ildo horretatik jotzen du: «Maizegi, biktimei egozten zaie beren portaera aldatzeko erantzukizuna, eta polizia agenteek saretik ateratzeko gomendatzen diete bizirik atera direnei, erasotzaileen atzetik ibili beharrean. Askotan, agenteek ez dituzte ulertzen etxeko tratu txarren izaera eta dinamika, ezta arriskuak eta abusu teknologikoaren modu ugariak ere».
Doctira Leonie Tanczer Nazioarteko Segurtasuneko eta Teknologia Emergenteetako irakasleak txostenean azaldu du zergatik ez den praktikoa biktimak deskonektatzera itxarotea: «Arazoa da –eta behin eta berriz entzuten dugu– Poliziak deskonektatu egin behar dela esaten duela. Baina ezin zara deskonektatu. Nire bizitza online egotea da. Bai profil publikoa baduzu, bai zure lana edo zerbitzu publikoak badira. Ezin duzu espero inork gaur egun hori egitea. Irtenbide bat aurkitu behar dugu, jendeak online jarraitu ahal izateko eta online presentzia bat izateko, bere mantenurako beharrezkoa dena. Poliziak serio hartu behar du arazoa, eta ez gutxietsi».
Orain arte legeriak ere ez du bermatu teknologia adimendun segurua. Erresuma Batuko Gobernuak Telekomunikazioen Produktuen eta Azpiegituraren Segurtasunari buruzko Legearen proiektua aurkeztu du, gailu adimendunetarako gutxieneko segurtasun arau bat sortzeko eta erregulatzaileei hura betetzen ez duten enpresei isuna jartzeko ahalmena emateko. Hala ere, aparatu adimendunekiko konfiantza fabrikatzaileen esku dago gehienetan.
Izan ere, azken urteetan saldutako ia telebista guztiak adimentsuak diren honetan, oso litekeena da horietako asko eguneratuta ez egotea. Hala dio Erresuma Batuko kontsumitzaileen defendatzaile den Whichen txosten batek: «Batek espero luke urte askoan gordetzen den telebista berri, garesti eta distiratsu bat atzean ez geratzea fabrikatzailearen [segurtasun] eguneratzeak jasotzerakoan, baina zoritxarrez ez da horrela izaten».
Westminsterren txostenak gomendatzen du «lehenestea» abusu teknologikoaren aurkako borroka, argudiatuz «legea aplikatzeko sistema eta justizia penala ez daudela behar bezala prestatuta indarkeria matxista mota horri heltzeko». Eta ohartarazi du: «Egoera horrek okerrera egin lezake konektatutako gailuak etorkizunean nagusiago bihurtzen diren heinean».
Zentzu horretan, gomendioek barne hartzen dute polizia gehiago prestatzea, abusu teknologikoari hobeto erantzun diezaion, eta gizartean kontzientziazioa areagotzea emakumeen eta haurren aurkako indarkeriari heltzen dioten zerbitzu espezializatuei buruz. Bestalde, Erresuma Batuko Parlamentuko batzordeak eskatu du pribatutasuna eta haurren eskubideak babesteko neurriak har daitezela, inoiz baino lotuago baitaude etxean eta eskolan.