Joe Saccoren ‘Palestina’ nobela grafiko ikonikoa euskarara ekarri du Astiberrik

Komiki-kazetaritza deitutako korrontearen funtsezko titulua da ‘Palestina’. Joe Sacco estatubatuarrak lehenengo Intifadaren ostean sortu zuen lan ikoniko hau Astiberrik ekarri du euskarara. Julen Gabiria arduratu da itzulpenarekin eta hemen, dio, «Palestinarren bizitza dago bere osotasunean».

Lehenengo begiradan, Joe Saccoren ‘Palestina’ komikiak (Astiberri, 25 euro) harridura eragiten dizu. Zuri-beltz gordinean egina, liburua osatzen duten 295 orrialdeak –liburu sendoa da– ez dira ziztu bizian irakurtzen diren horietakoak. Denbora eskatzen dute, baita arreta ere. Letra, marrazki, historia eta istorioz josia dago; badirudi, une batzuetan, Joe Saccori Palestinako kaleetan ikusi zituen injustiziak ez zitzaizkiola orrialde soil batean sartzen. Hemen kazetari baten lan sakona dago eta ‘komiki serioaren’ klasiko hau, zorionez, euskaraz dago eskuragarri.

Iaz Art Spiegelmanen ‘Maus’ komikiarekin egin zuen legez, Bilboko Astiberri argitaletxeak nazioarteko komikigintzaren klasikorik handienetako batzuk euskaraz argitaratzeko apustuari eutsi dio. Abenduaren 5ean kaleratuko du ‘Palestina’, Joe Saccoren (Kirkop, Malta, 1960) klasikoaren euskarazko edizioa.

Julen Gabiriak ekarri du euskarara ‘Palestina’ eta, astearte honetan egin den aurkezpenean aipatu duenez, «‘Palestina’ komiki-kazetaritza zaku horren barruko aitzindaria eta gailurretako bat da. Zinema edo telebistan dokumental bat ikusiko bazenu bezala da, baina komikira transportatuta: dokumental bat palestinarren eguneroko bizitzari buruzkoa, okupaziopean, eta kokatua lehenengo Intifadaren amaieran».

1990eko hamarkadaren hasieran, Joe Sacco izeneko komikigile gazteak Palestinara bidaiatu zuen, eta han bizitakoak komikiaren forma artistikopean dokumentatzea erabaki zuen. Merkatuetan paseoan ibili zen, presoei elkarrizketak egin zizkien, manifestariekin solasean aritu zen, nekazariekin bazkaldu zuen, ospitaleetako gaixoak bisitatu zituen, eta, finean, Gaza eta Zisjordaniako herritarren bizitzan eta kulturan murgildu zen. Bidaiaren hasieran, bidaian bertan izango zituen bizipen personalak islatu nahi zituen. Baina Palestinan ikusitakoak aldatu zuen dena.

Kazetaritza berria, irudietan

Julen Gabiria: «Jose Saccok hasieran duen jarrera hori pixka bat deserosoa egin zitzaidan, drama erraldoi bat ari zelako bizitzen. Bere ideologia ezkertiar estatubatuarragatik ziniko puntu bat du, baina hasierako kontraste hori baretzen doa eta egiten duena da benetako kronika bat Palestinan bizitzen ari direnari buruz. Marrazteko modua ere aldatzen doa, baina aldatzen ez dena da bere burua nola marrazten duen, modu karikaturesko batean».

Palestina okupatu hartan izan zuen esperientzia zirraragarri haren ondorioz sortu zen ‘Palestina’, Saccoren aurreneko kazetaritza lan handia, eta azken urteotan argitaratu den obra politiko eta historikorik onenetakoa. 1988 eta 1992. urteen artean, mundu osoan bidaiatzen ibili zen Sacco. Palestinako egonaldiaren eta Gaza eta Zisjordaniako lurraldeetan bizitakoaren ondorioz, kronika hau jaio zen, 1996an American Book Award saria lortuko zuen lana. Obra honi esker, komikia baliabide dokumental bihurtzeko oinarriak finkatu ziren, eta Saccok, bere sorkuntza ibilbide luzean, jarraipena eman zion proposamen mota honi, autobiografian eta kazetaritzan oinarritutako hainbat nobela grafiko sortuz.

«Nobela grafiko hau kazetaritza berriaren oinordeko zuzena da, eta komiki-kazetaritza deitutako korrontearen funtsezko pieza: dokumentu etnografiko aparta, garai hartako kronika garratza eta denboran gehiegi luzatzen ari den gatazka bati buruzko ikuspegi ezin pertsonalagoa izateaz gain, zinez liburu baliagarri eta esanguratsua da Ekialde Ertainak geopolitika garaikidean jokatzen duen eta garai hartan jokatzen zuen rola ulertzeko», Astiberriren esanetan.

Igor Leturia komikietan adituarentzat, «berri oso ona da euskaldunondako gure hizkuntzan nobela hau edukitzea, ‘Palestina’ interesgarria eta beharrezkoa baita Palestinaren egoera ezagutzeko».

Hasieran, Joe Saccok bederatzi ataletan komikiratu zuen han bizi izandakoa, baina 2001ean atera zen bolumen bakarrean, eta edizio hori da geroztik hizkuntza askotan argitaratzen ari dena, baita orain euskaraz ere.

Leturiak gogoratu duenez, «kazetaritza-komikiaren lanik ezagunena da, eta American Book Award saria irabateaz aparte, nazioartean sari asko jaso zituen. Aitzindaria izan zela esan daiteke ere, Palestinan zuzenean berak bizitako gauzak lehen pertsonan kontatu dituelako, eta seguruenik formula hori erabili zuen lehena izan zen Sacco».

Edward W. Said idazle palestinarrari hitzaurrerako idatzitako testuan hau irakurri daiteke: «Originaltasun harrigarriko obra politiko eta estetikoa, inongo zerikusirik gabea palestinarrek eta israeldarrek izan dituzten eztabaida luze, sarritan zikin, eta desesperatuki bihurriekin… Nobelagile eta poeta pare batek izan ezik, inork ez du Joe Saccok baino hobeto deskribatu egoera izugarri hori».

Gaurkotasunik galdu al du? Julen Gabiria: «Komikian islatzen den egoera ez da aldatu, are eta okertu egin da. Gaur egun bizitzen ari diren bonbardaketa eta sarraski ikaragarririk ez da ikusten liburuan, askoz gehiago agertzen delako kaleko bizitza. Sacco jaisten da kalera eta hitz egiten du jendearekin, eta euren eguneroko errutinak jasotzen ditu, hemen palestinarren bizitza baitago bere osotasunean».