Bideojokoek neskatilek euren gorputzarekiko duten gogobetetzean eragiten dutela frogatu dute

Pompeu Fabra Unibertsitateko eta Universitat Oberta de Catalunyako ikerlariek batera egindako azterlan batek erakutsi du bideojokoek neskatoen gorpurtzaren gogobetetzean eragin negatiboa duela, baina ez mutikoengan. Horrek harremana du emakumeak irudikatzean erabiltzen diren estereotipoekin.

Nola eragiten du telebista ikusteak edo bideojokoetan jokatzeak norberaren gorputzarekiko gogobetetzean? Telesailetako, filmetako eta bideojokoetako pertsonaien itxurak eraginik al du, nolabait, bost eta bederatzi urte bitarteko haurrek bereaz duten pertzepzioan? Erantzuna baiezkoa da, Pompeu Fabra Unibertsitateko (UPF) eta Universitat Oberta de Catalunyako (UOC) ikertzaileek egin duten ikerketa baten arabera.

Hamar urtetik beherako 792 ikasleen erantzunak aztertu ondoren, ikertzaileek ondorioztatu dute lotura dagoela telebistaren eta bideojokoen kontsumoaren eta euren gorputz-eskema globalarekiko gogobetetzearen artean. Azterlanaren ondorio nagusietako bat da bideojokoetako pertsonaien itxurak eragina duela neskatoek beren irudiarekin duten asegabetasunean.

Zehazki, ikerketak korrelazio negatiboak aurkitu zituen bideojokoetan jolasten diren nesken begien kolorearekiko, azalarekiko eta gorputz-eskema globalarekiko gogobetetasunean. Ez zen berdina gertatzen bideojokoetan jolasten diren mutikoen artean, ezta telebista ikusten duten neska eta mutilen artean.

Egileen arabera, hainbat arrazoi egon daitezke emaitzak azaltzeko. Alde batetik, J. Roberto Sánchez-Reina ikerlariak dioen bezala, gorputzaren presioa gehien bat femeninoa da, eta ez maskulinoa. Hori dela eta, mutilak euren gorputzarekin gusturago sentitzen dira, ikusten dituzten pertsonaiena bezalakoa ez den arren. «Zoritxarrez, txiki-txikitatik neskek gorputz-presioa jasaten dute. Komunikabideek efektu hau zabaltzen dute; gorputz normatiboa naturalizatzen dute: edertasuna zuria, mehea eta femeninoa da», dio ikertzaileak.

Horrela, neska-mutilek estereotipoak bereganatzen dituzte. Errepresentazioak askotarikoak izaten hasi diren arren, bere ustez oraindik gorputzaren normatibotasuna dago. Horregatik, pertsonaia femeninoak genero-estereotipoak hausten hasi diren arren, «horietako askotan gorputz-kanonak jarraitzen ditu. Protagonistak ausartak eta ahaldunduak dira, baina horietako askok gorputz normatiboaren arauaren barruan jarraitzen dute», adierazi du Sánchez-Reinak, UOCeko irakasle kolaboratzaileak.

Gainera, ikerketaren beste egile batek, Mireia Montaña Blascok gogoratzen duen bezala, hedabideak emakumeen itxura fisikoan zentratzen dira, haien trebetasunetan edo izaeran oinarritu beharrean. Horren ondorioz, neskek beren balioa alderdi fisikoaren mende soilik dagoela senti dezakete, eta edertasun-estandarrak bete behar dituztela onartuak izateko.

Bestalde, emakumeak izaki perfektu eta argal gisa erretratatzen dira askotan, «eta horrek neskatoak beren gorputzetan seguru ez sentitzea eragin dezake, estandar horiekin bat ez badatoz. Mutikoak, askotan, indartsu eta gihartsu bezala erretratatzen dira, eta horrek beren gorputzei buruz seguruago sentitzea eragin dezake», dio irakasleak.

Ikusten duten pertsonaien eta beren irudiaren pertzepzioaren arteko eragina bideojokoen erabileran bakarrik ematen dela eta ez telebista kontsumitzean, arrazoi nagusia da bi pantaila mota horiek ez dutela interes bera eskatzen. «Bideojokoak eskatzen duen interes-maila askoz ere biziagoa da telebista-kontsumoak eskatzen duena baino. Bideojoko batekin zu elkarreragiten ari zara, eta, beraz, bideojoko horren eragina telebistarena baino handiagoa da», azaldu du Mònika Jiménez-Morales ikertzaileak. «Gainera, telebistako publizitatearen eragin handia argi egon arren, adin jakin batzuetan, hala nola lagineko haurretan, arreta gutxiago jartzen da iragarki mota jakin batzuetan», gehitu du.

Nola zuzendu pantailen eragin negatiboa

Ikertzaileentzat, funtsezkoa da pantailek adingabeek beren irudiari buruz izan dezaketen eginkizun kaltegarria zuzentzea beren autoestimua hobetzeko. Mireia Montaña Blascoren arabera, konponbidea hezkuntza mediatikoan eta gaitasunen prestakuntzan datza, hainbat alderdi barne hartzen dituen ikuspegi integral batetik.

«Gorputz-irudi positiboa sustatu behar da. Beharrezkoa da adingabeek beren gorputzak diren bezala onartzen eta maitatzen ikastea, edertasun-prototipo ez oso errealistekin alderatu beharrean. Era berean, beharrezkoa da gorputz-aniztasuna ikusaraztea, autoestimua sustatzea eta presio sozialaren aurka borrokatzea edertasun-ideal jakin batzuk betetzeko. Halaber, garrantzitsua da gaitasun digitalak irakastea, sare sozialen erabilera arduratsua eta kritikoa egiten ikas dezaten, informazio engainagarria detektatzen jakinez», adierazi du ikertzaileak, eta gaineratu du bizimodu osasungarriak ere sustatu behar direla, «nutrizioan heziz eta jarduera fisiko erregularra egin behar dela azalduz, ondo sentitzen lagunduko diena, bai fisikoki, bai mentalki».

Bere iritzia bat dator Sánchez-Reinaren iritziarekin; izan ere, alfabetatze mediatikoan aurrerapen handia egon den arren, sare sozialak eguneroko bizitzan sartzeak «inoiz baino gehiago eskatzen du pantailetan heztea eta irudiak nola ikusten ditugun ikustea. Hala ere, heldu batzuentzat, ez da beharrezkoa gai hauek txikienekin lantzea. Askotan helduek uste dute adingabeek ez dutela ulertzen ikusten eta entzuten duten guztia. Helduak ez gara haiekin egoten, eta bitartean orputz-aniztasuna sendotzen duten diskurtsoak eta estereotipoak sotilki txertatzen zaizkie», ohartarazi du.

Ikerketaren beste ekarpen bat da ikerketa-ildo berriak irekitzen dituela; izan ere, orain arte ikus-entzunezko pantailek gorputzaren irudian izan zezaketen eragina erlazionatzen zuten azterlanak gorputzaren morfologian oinarritzen ziren, beste aldagai batzuk kontuan hartu gabe, hala nola begien kolorea, ilearena edo azalarena. Hala ere, ikerketa honen ondorioek adierazten dute gorputzaren idealizazioa gorputzaren morfologia zorrotzetik haratago dagoela.