(Eu)skizopoziks

Esanik erruz egi bat ta bi gezurrekin ase». «Kaosaren erasoak». «Iker, bi letra esan ase arte, libreki». «Lau gizato jo dezakete kaz, edo jotaz igual». «Igel izan ezinez ia, / ni naizena onar. / Eta beti martziano naiz. / Tramite batera noanez, / ia ni naizen izen / zilegi». «A ze kirola lorik eza!». Markos Gimeno Vesga ermuarra da palindromo hauen eta Joseba Sarrionandiak “Markos Gimenoren 101 letrakartel” (Pamiela) artefaktu literario-artistikoan bildu dituen hamaika gehiagoren egilea. Bizitza laburra bezain mingarri eta sortzailea izan zuen Gimenok, 1974an jaio eta, 44 urte zituelarik, 2018an egin zuen bere buruaz bertze, depresioaldiak eta bipolaritate gaixotasunak jorik. Militantea -Eguzki talde ekologistan, mugimendu antimilitarista eta intsumituan, euskalgintzan-, artista, musikaria -The Pepes eta Julio Kageta punkietan edo Dantzut eta PAMen-, diseinatzailea, muralista, grafiteroa, aktorea… 80-90eko hamarkadak gazte zelarik igaro zituen, eta «egin ezank hik heuk» punk jarrera jarraikiz, Ermuako Zuloa gaztetxe alokatuan «mahai, errotulagailu, paper eta zinta-erroilu eta lagun artean, artefaktu ludoaktiboak egiten» hasi zen. Hortik palindromogintzara, urrats ttipi bat baino ez, eta horri eman zion bere bizitzaren onena.

Honen guziaren berri ematen digu Joseba Sarrionandiak liburuaren aitzineko partean. Gimenoren bizitzaz eta testuinguruaz dihardu bertan, haren idazkien eta ezagutu zutenen ahotik hurbiltzen gaituela haren gorabehera bitaletara eta ekarpen artistikoetara, kazetaritza kronika baten moldean. Bigarren atalean, aldiz, Esteban Montorioren edizio grafikoaz eta bere eta bertze hainbat lagunek berariaz sorturiko irudi eta artelanez lagundurik, Gimenoren palindromoei marko dotore bat ematen zaie. Inguraketa literario eta intelektuala, zeinetan Euskal Herriko zein bertze herrialdeetako idazle eta pentsalarirekin batera palindromoen muinera sarrarazten gaituen. Eta huraxe da, preseski, liburu-omenaldi honen ernamuina: Gimenoren euskararen aldeko kemena, palindromoetan hezurmamiturik zela, hizkuntza guttitu baten bizitasuna jarri zuen agerian, non eta Ermuan. Egoera diglosikoak badu, gainera, loturarik bipolaritate eta eskizofreniarekin, halako moldez bizi behar baitu euskal hiztunak. Ez da harritzekoa, hala, Markos Gimenok berak “Skizopoziks” izendatu izana bere errezitaldi hizperimentala. Gaixotasun edota bazterkeriaren aurrean, Sarrionandiak erraten digun eran, «jarduera zaila eta alferrikakoa» baina, aldiberean, «jolas liluragarri bat» baita palindromogintza, «euskal komunitate duin, alai eta sortzaile baten parte sentiarazten gaituena». Bizi-grinaren seinalea.