Amsterdameko museo batek Matisse bat itzuliko die bere jabe juduaren oinordekoei

Amsterdamgo Stedelijk Museoak iragarri du Henri Matisse margolari frantziarraren “Odalisca” margolana itzuliko diela Albert Stern (1861-1945) ehungintzako enpresaburu germaniar-juduaren familiaren oinordekoei, jatorrizko jabeak saldu egin zuelakoan nazien okupazioan ihes egiteko dirua behar zuelako.

Amsterdamgo museoak 1941ean erosi zuen Sternen Matisse hau, eta Herbehereetako Itzulketen Batzordeak margolana bueltatzea gomendatu zien pinakotekari eta Amsterdamgo udalerriari –bildumaren jabeari–, «onargarria» delako Sternek eta bere familiak, 1937an Herbehereetara ihes egin zutenek, koadroa saldu izana nazien okupazioaren ondorioz.

Baliteke familiak funts horiek behar izatea naziengandik ihes egin ahal izateko. Hori dela eta, Itzulketen Batzordearen ustez, salerosketa hori izan liteke «nahi gabeko jabetza galtzea, nazien erregimenarekin zuzenean lotutako zirkunstantzien ondorioz».

«Artelan honek oso istorio tristea irudikatzen du eta familia honi eragindako sufrimendu deskribaezinarekin lotuta dago. Itzulketa Batzordearen erabakiak justizia egiten dio istorio honi, eta, jakina, haren kontseilu lotesleari jarraituko diogu», adierazi du Stedelijkeko zuzendari Rein Wolfsek.

Nazien jazarpenari ihes egiten saiatu arren, Stern hainbat kontzentrazio- eta sarraski-esparrutara deportatu zuten, 1945eko urtarrilean hil zen arte. Bitartean, emazteak gerratik bizirik ateratzea lortu zuen eta Erresuma Batura emigratu zuen.

“Odalisca” eta besteak

Touria Meliani Kultura zinegotziak azpimarratu du “Odalisca” (1920-1921 bitartean margotua) bezalako artelanak itzultzea «oso garrantzitsua» izan daitekeela biktimentzat, «eta oso garrantzitsua dela haien aurka egindako bidegabekeria aitortzeko», eta ohartarazi du, halaber, Amsterdamek, «hiri gisa, zeregin eta erantzukizun bat duela horretan».

Kalkuluen arabera, Holandako museoek gutxienez 170 artelan dituzte, Bigarren Mundu Gerran jabe juduei lapurtutakoak. Stedelijk Museoan jatorri arazotsua izan dezaketen hamabost objektu daude.