Batez beste, urtero 25 zentimetro barneratzen da itsasoa Lapurdiko kostaldean eta badira bereziki kalteberak diren eremuak. Bidarte eta Biarritz arteko kostaldean, esaterako, lur jausiak ohiko bilakatu dira, eta hondartza batzuk desagertzeko zorian dira. Biarrizko hondartza guztiek gero eta leku gutxiago dute, eta soilik itsasbeheran dira erabilgarriak. Bereziki larria da Marbella eta Miramar hondartzen kasua, eta ondorioz, desagertzen lehenak izango direla aurreikus daiteke.

Kostaldeko eremu batzuek ingurune naturalen izendapena dute eta «ezin dira ukitu», horregatik higadurari aurre egiteko neurriak hartu nahi izan dituzten herriko etxeek oztopo anitz izan dituzte. Emmanuel Alzuri Bidarteko auzapezak 2017an higadurari aurre egiteko lanak egitea proposatu zuen, baina salatu zuenez, Estatu frantsesak ez zion neurririk hartzen utzi. Izan ere, badira, eremu publikoak eta baita eremu pribatuak ere, eta azken hauek neurriak hartzeko eskatzen diete beren herrietako ordezkari politikoei.

Aturri eta Bidasoa ibaien artean 35 kilometroko kostaldea du Lapurdik, eta, adituen esanetan, gehiago edo gutxiago, eremu horretan dauden 400 etxebizitzei eragingo die higaduraren arazoak datozen hogei urteetan.

Lapurdiko kostaldean arriskuan egongo liratekeen eremuetako etxebizitzen birkokatzeak zenbateko kostua izango lukeen oraindik inork argitu ez badu ere, bestelako egituretan egin beharko diren egokitzapenak oso garestiak izango direla aurreikus daiteke. Hendaia eta Zokoa lotzen dituen Erlaitzeko errepidea, adibidez, arrisku eremuan dago, eta epe luzera balio gabe geratuko da egunero 6.000 ibilgailuk erabiltzen duten bidea..

Hamaika estrategia

Bestalde, kostaldeko eremuak itsasotik babesteko behaketa eta sendotze lanak jada indarrean dira iaztik. Euskal Hirigune Elkargoak 150 milioi euroko aurrekontua du 2043. urtea bitartean lan horiek burutzeko.

“Itsasbazterreko arriskuak kudeatzeko estrategia” egitasmoaren baitan, Lapurdiko kostaldeko arazoak kudeatzeko eskumena duen Euskal Hirigune Elkargoak 11 eremutan banatzen ditu Angeluko Barra hondartzaren eta Hendaiako Hondarraitzen artean dauden 35 kilometroak, eta eremu bakoitzaren lehentasunen arabera, lekuko estrategiak prestatu ditu.

Eremu guztietan egingo da jarraipen zehatz bat higaduraren eboluzioa neurtzeko, baina horrez gain arrisku gune nagusietan kostaldea indartzeko lanak egingo dira. Biarritzen bezala, biztanleen eta bisitarien segurtasuna arriskuan izan daitekeen lekuetan egin beharreko lanak ezinbestekoak izango dira.

Eremuaren izaeraren arabera, lur jausiak ekidin edo higaduraren ondorioak murrizteko lanek ez dute etenik izan azken urteetan, horren adibide garbia dira Lapurdiko hondartza gehienetan ikus daitezkeen harri handiekin osatutako barrikada modukoak. Aurrerantzean, ordea, lan horiek ugaritu egingo dira eta, batez ere, modu koordinatuan gauzatuko dira.

Euskal Elkargoak higaduraren arriskuari aurre egiteko estrategia aurkezten duen txosteneko datuen arabera, higadurak gehien kolpatu duen eremua Bidarteko Ilbarritz eta Erretegia hondartzen artean dagoena da.

Euskal Itsas Bazterra zentroa

Estatu frantsesean dauden 87 ingurumen-hezkuntza zentroetako bat da Euskal Itsas Bazterra gunea eta bere egiteko nagusia ingurumenarekiko hezkuntza sustatzeko sentsibilizazio lana egitea da. Lapurdiko kostaldean diren eskoletan egiten dituzten sentsibilizazio saioez gain, helduentzako doako irteerak ere antolatzen dituzte Hendaia eta Zokoa arteko Erlaitzeko labarretara, izan ere, Euskal Itsas Bazterra zentroa leku pribilegiatu batean aurkitzen da, Hendaiako Abadia naturagune babestuan.

Iaz abian ezarri zuten “Arriskua” programaren barnean, lau arlo jorratzen dituzte Euskal Itsas Bazterra zentroko kideek: uholdeak, itsaski handiek sortzen duten itsas murgilketa, uraren kutsadura eta kostaldeko higadura.

Udalekuetan diren haurrekin ere lan egiten dute, «euskaraz ere bai», azpimarratu du Laurence Elizetxe, Euskal Itsas Bazterrako langileak. Kostaldeko arriskuen inguruan jendea sentsibilizatzeko bitarteko anitz erabiltzen dituztela jakinarazi du Elizetxek, hala nola jokoak, formakuntza tailerrak, erakusmahaiak, zinema eztabaidak, eta abar. «Askotan harrituta geratzen naiz, zeren haurrek biziki ontsa ulertzen dute higaduraren fenomenoa, informazio ugari dute, baita 6 urteko haurrek ere», nabarmendu du irakasleak.

«Itsasoak irabaziko du»

Pasa den otsailaren 3an Lapurdiko kostaldeko higaduraren arazoaren berri emateko ekitaldia antolatu zuen itsaslabarren zaintzaz eta garapenaz arduratzen den elkarteak. “Sale temps pour la Planète : Pays Basque, péril en la demeure” (Garai zikinak planetarentzat: Euskal Herria, arriskua etxean) dokumentala eman zuten Biarrizko Coliseo zineman eta hitzaldia eskaini zuten Lapurdiko kostako geologia komisioko kide diren Gilbert Guingand geologoak eta Alistair Brockbank geomorfologian adituak.

Aipatu dokumentalean higadurak jarduera ekonomikoak eta etxebizitzak arriskuan jartzen dituela azaltzen zuten, eta Lapurdiko kostaldeko zenbait adibide jartzen zituzten. Bidarteko Erretegia hondartza kasu esanguratsua da. 2012an lur jausi esanguratsuak izan ziren, eta ordutik urtero izaten dira lur jausiak hondartzako labarretan. Eremu bereziki kaltebera da. Erretegia hondartzaren ondoan dagoen etxebizitza batek, adibidez, bi hektarea lur baino gehiago galdu ditu azken hamarkadan.

Dokumentalean agertzen den beste kasu ikusgarria Donibane Lohizuneko La Reserve hotelarena da. 2017an, igerilekua itxi behar izan zuten lur jausi baten ondorioz, eta «hondamen natural» gisa onartua izan zenez aseguruak ordaindu zituen kalteak.

Christophe Garner Akitaniako kostaldeko behatokiko ingeniaria da, eta haren iritziz, «kostaldea babestu dezakegu zenbait denboraz, lurra eusteko harriak ezarri, ekaitzen kontrako neurriak hartu, eta abar, baina epe luzera begira ez dago zereginik, itsasoak irabaziko du».

Legedi berria Estatu frantsesean

Akitaniako kostaldean higadurak izango zuen bilakaera aztertzen hasi ziren 2009an GIP (Interes Publikoko Taldea) egitura osatzen zuten arlo desberdinetako eragileak, hala nola udalerriak, ikertzaileak, eta abar.

Adituen esanetan, Atlantikoari begira dagoen Frantzia mendebaldean 2050. urterako itsasoak 50 metro lur «jango» ditu hareaz osatutako eremuetan, eta arrokaz osatutako itsasbazterretan, berriz, 27 metro. Horri gehitu behar zaizkio noizbehinka izaten diren itsaski bortitzek eragin ditzaketen kalteak. Esaterako, 2013 eta 2014. urteetan izan ziren ekaitzek higadura prozesua bizkortu zuten eremu batzuetan.

Itsasbazterreko eremuak klima aldaketara egokitzeko lege proiektu bat aurkeztu zuten Chantal Berthelot eta Pascale Got diputatu sozialistek 2017an Asanblea Nazional frantsesean, baina alboratua izan zen. Iaz, ordea, Elisabeth Borne, Trantsizio Ekologikoaren ministroak higadurari aurre egiteko neurri berriak iragarri zituen.

Higaduraren ondorioz arriskuan diren etxebizitzen «birkokatzea» eta etxeak eraikitzeko baimenak arautzeko legedia izan zituen hizpide ministroak. 2100. urtea bitartean arriskuan izan daitezkeen etxebizitza kopurua 5.000 eta 50.000 etxebizitza artean izan daitekeela iritzi dio Gobernu frantsesak eta birkokatze plan baten beharra aldarrikatu zuen; baina hitzez harago, oraindik ez da pauso esanguratsurik eman higaduraren arazoari aurre egiteko.

Bornek adierazi zuenez, etxebizitzak eraikitzeko baimen berri bat sortzeko asmoa dute. Horrela, nolabait lurrari lotutako eraikinik ezin izango da altxatu higaduraren eragina jasan dezaketen eremuetan, egitura «behin-behinekoak eta mugikorrak» soilik eraiki ahalko dira.

Informazioaren garrantzia ere azpimarratu zuen Bornek: «Eremu horietan bizi nahi duten biztanleentzako informazioa hobetu behar dugu, eta horretarako informazio objektiboa eta gardena eskaintzeko betebeharra ezarriko dugu, higadurak eragin ditzakeen kalteen berri izan dezaten, uholde arriskua duten eremuetan egiten den bezala».

Birkokatze plan batek itzelezko kostua du. Eremu kaltetuenetako bat Okzitaniako kostaldea da. Soulac-sur-Mer herrian, esaterako, arazoa begi bistakoa da eta higadurak ekarriko dituen ondorioen adibide bizi bilakatu da. Hareaz inguratua dagoen 2.700 biztanleko herri honetan bakarrik arriskuan diren etxebizitzen birkokatzeak 100 milioi euroko kostua izango luke. Handik gertu, 70 kilometro hegoaldera dagoen Lacanau herrian egin dituzten estimazioen arabera, berriz, birkokatzeak 300 milioi euroko kostua izango luke.