Parisko Klimaren Gailurra eta itzulerarik gabeko puntua

Gailur klimatiko handiek gutxitan betetzen dituzte itxaropenak. Beti motz geratzen direla da azken hausnarketa. Kyotoko Protokoloak ere (Klimaren Munduko Hirugarren Goi-bileran lortua, COP 3 izenez ere ezaguna) ez zuen zapore onik utzi bere garaian. Harrigarria bada ere, hau ez zen gertatu Parisen 2015ean. Handia ez bazen ere, itxaropenik bazegoen.

Abenduaren 12an 195 herrialdek zigilatutako Parisko Klimaren aldeko Akordioak (COP 21) konpromiso lotesleak biltzen zituen planetaren batez besteko tenperatura mende amaieran industriaurreko mailatik 1,5 edo 2 gradu baino gehiagora ez igotzeko; zientzialariek atzeraezintzat eta ahalmen katastrofikotzat jotzen duten oztopoa litzateke hori.

Gainera, konpentsazio-mekanismoak ere bazituen, herrialde kutsatzaileenek (eta aberatsenek) berotzetik eratorritako kalteengatik garapen-maila txikiagoa duten estatuei ordain ziezaieten; izan ere, bigarren horiek, gutxiago kutsatzen dutenez, gordintasun berarekin edo handiagoarekin jasaten dute klima-inpaktua, basamortutzearen aurrean kalteberagoak direlako edo muturreko fenomeno meteorologikoak jasan ditzaketelako.

AEBk eta Txinak, klima-akordio handiak sinatzeko uzkur zeuden potentzia handiek, bat egin zuten akordio garrantzitsu horrekin. Barack Obama bere bigarren agintaldian zegoen, presidente estatubatuarrek gerorako legaturen bat uzteko erabili ohi duten agintaldian.

AEBk aurrerapauso «handi eta unibertsalerako» akordioa sinatu zuten. Txinako Gobernuak «bidezkoa» zela esan zuen. Eta François Hollande anfitrioiak «zoriontsu» zela esan zuen.

Gainera, 100.000 milioi euroko funts bat agindu zen, herrialderen bat gainerakoak baino urrunago joatera animatzen bazen soberakin hori abangoardia bihurtzeko.

Hala ere, esaldi batek azpimarra merezi badu, esaldi hori Simon Stiell NBEko Klima Aldaketaren idazkari exekutiboarena da: «Paris baino lehen, akordioa lortzeko bidean kontzentratuta geunden. Parisen ondoren, arauak adosteari ekin genion». Izan ere, Parisko ahulgunea ondoriorik eta zigor arauturik eza izan zen, hau betetzen ez zuenarentzat. Horregatik, ia herrialde guztiek ahaztu zuten agindutakoa.

Bi urte geroago, Donald Trumpek Obama ordezkatu zuenean, AEBk ituna utzi zuten, berotze globalari buruzko negazionismora itzultzeko. Indiak edo Txinak ere -formalki akordioa babesten jarraitzen zuten- ez zuten aldaketarik egin beren ekonomietan.

Parisen finkatutako mekanismoek, aurrerapenei buruzko bost urteko berrikuspenak barne, dena paper bustian geratu zela berretsi besterik ez zuten egin. G-20ko inork ez zuen bete.

Hala, lehen berrikuspenean (2021) egiaztatu zen 2030erako berotegi-efektuko gasen isuriak % 45 murrizteko prozesua sinatu zuten herrialdeek % 1 baino ez zutela murriztu lehen bost urte horietan. Izan ere, herrialde gehienek hurrengo urteetan ere ez zuten betetze-planak aurkezteko lanik hartu. % 40k bakarrik bidali zituen.

NBEko arduradun klimatikoek, itunaren jarraipenaren egiaztatzaileek, alarma-mezuak zabaldu zituzten tonu beldurgarrian. «Gizateria bere existentzia arriskuan jartzen ari da mundu honetan. Taldean eta begiak estalita eremu minatu batera hurbiltzen ari gara», adierazi zuen Patricia Espinosak, Klima Aldaketari buruzko NBEko Esparru Hitzarmeneko (Unfcc) idazkari exekutiboak.

2023an, NBEk beste ikerketa bat egin zuen, Pnumaren eskutik, angelu desberdin samar batetik. Zientzialariek proiekzio bat egin zuten hartutako konpromisoei entzungor eginez gero eszenatokirik onargarriena zein izango zen jakiteko. Lan horren arabera, mende amaieran beroketa bi gradutik beherakoa izateko aukeren % 14 baino ez zen geratzen.

Pnumaren proiekzioaren arabera, tenperaturak itundutakoaren bikoitza egingo du gora (urkila probableena 2,5 eta 2,9 gradu mende amaieran). Tenperatura 2,5 gradutik gora igotzeko aukerak % 66koak ziren.

COPEN DESKREDITUA

Parisko COP 21en akordioa betetzeko ezintasunak ondorengoen sinesgarritasuna oztopatu zuen. Stiellek ohartarazi zuen bezala, erronka nagusia Parisko konpromisoari berriro heltzea izan da, eta konpromiso hori ez betetzeak nolabaiteko ondorioak ekartzea. Zailtasun gehigarri batekin: Parisera itzultzeak urtero eskatzen du ahalegin handiagoa egitea erlojuaren aurkako lasterketan klima-aldaketari eusteko.

Parisko Akordioa berreskuratzea lortu ordez, hurrengo goi-bilerak kritikatu dituzte. Txilen garatu behar zen COP 25a premiaz Madrilera lekualdatu zen, Sebastian Piñerak burdinazko eskuarekin errepresaliatzen zituen herrialdeko matxinaden ondorioz. COP 27 Egipton egin zen, eta kontrol klimatikoa bigarren mailan geratu zen, herrialde horretan ez baitira giza eskubide oinarrizkoenak errespetatzen, eta horietako batzuk ez ziren bertaratu ere egin.

2023an, 28. COPen amaiera, Dubain ospatu zena, berriro ere abenduaren 12arekin bat etorri zen, Parisen espiritua berreskuratzen saiatuz. Ez zuen ezertarako balio izan. Ez zen akordiorik lortu, eta klima-aldaketaren aurkako borrokan inplikatutako erakunde nagusiek salatu zuten NBE emirerriarekin nahasi zela erregai fosilen kontsumoan oinarritutako ekonomiaren irudia zuritzeko.

[2022] UPN y PP rompen por completo tras la disolución de Navarra Suma

El 13 de diciembre de 2022, Javier Esparza finiquitó Navarra Suma, el último intento de aglutinar a la derecha en Nafarroa, que aunaba a UPN, PP y Ciudadanos. Durante décadas, UPN y PP fueron casi un único partido, hasta 2008, cuando rompieron su alianza para las forales. Santiago Cervera fue el encargado de levantar al PP de la nada y responde a unas cuestiones para Artefaktua sobre la situación actual de la derecha navarra. Se muestra duro con la cortedad de miras de UPN e incluso vaticina que el partido regionalista navarro va camino de la desaparición, como le ocurrió antes a Unidad Alavesa. «No veo ya ningún pulso. UPN dejó de tener un proyecto para Navarra hace tiempo, y tampoco es capaz de construir una alternativa más allá de los tópicos habituales. El fracasado Esparza es la herencia del ‘barcinato’, igual que Ibarrola es lo que queda del ‘esparcismo’ después de su fracaso», subraya el expresidente del PP. A su juicio, tras lo sucedido, ya no es posible el retorno: «[Alberto Núñez] Feijóo ha perdido complejos, el PP ha competido en generales con UPN y le ha ganado. Nunca más habrá una coalición, supongo».