Bidegabekeria Nafarroan

Zonifikazioa Nafarroaren eta nafarren gaitza da. Onartezina da lurraldea hiru eremutan zatitzea, hiru motatako herritarrak sortuz; bidegabea bezain ezohikoa. Haserrea eta ulertezintasuna hasieratik sentitu arren, urteak pasatu ahala haserrea handiagotuz doa; batez ere, entzuten dugunean Nafarroako euskararen egungo egoera tamalgarriaren iturria euskaltzaleen jarrera bortitzean datzala, jarrera horrek euskara amildegira eraman balu bezala.

Ez gatoz bat teoria horrekin; kontrakoa, euskarak Nafarroan iraun du euskaltzale temati batzuei esker. Zeintzuk dira, bada, euskararen defendatzaileak? PP, UPN, edo PSN, akaso?

Euskarak politikatik at izan beharko luke, joku politikotik eta alderdi politikoetatik at. Izan ere, guretzat ere mingarria eta kaltegarria da euskarak lotura izatea ideologia jakin batekin. Logikoena, ederrena eta komenigarriena izango litzateke euskara nafar guztiena izatea, Xabierko Frantzisko deunaren garaian zen bezala, gaztelania Espainian den bezala, edo frantsesa Frantzian den bezala; baina hori utopia hutsa da, zeren, oinarrian kolonialismo hutsean bizi garenez gero, errealitate gordina baita nazionalista espainiarrek zapaltzen eta baztertzen gaituztela.

Ba ote da Euskal Herrian pentsatzen duenik Nafarroako euskararen berpizkundea eta biziraupena PP, UPN, edo PSNren eskutik etorriko direla? Edo, beste era batean adierazita, inork sinesten al du euskararen egoera aldatuko litzatekeela euskaltzaleak (alderdi politikoak, sindikatuak, erakundeak, eragile sozialak, herritarrak) euskara babestu eta aldarrikatu beharrean isilik eta ezer egin gabe geldituko balira? Amets ederra, baina utopia hutsa.

Egia esateko, Nafarroan euskaltzale konprometituek jarritako ahaleginarengatik ez balitz, euskara jadanik erabat ahaztuta eta desagertuta egongo litzateke.

Europako Kontseiluak argi adierazi du zonifikazioa dela euskarak daukan oztoporik handiena eta latzena. Aurrerantzean biziko bada, behar-beharrezkoa dela zonifikazioa bertan behera uztea. Garbiago esatea ezinezkoa.

Esan gabe doa, Euskararen Nafar Kontseilua, Euskarabidea eta euskalgintzan dabiltzan talde guztiak, den-denak, bat datoz Europako Kontseiluarekin. Izan ere, duela gutxi EH Bilduk zonifikazioa amaitzeko proposamena aurkeztu du Nafarroako Legebiltzarrean; soilik Geroa Bairen onarpena jaso zuen. Tamalez, alderdi politikoetatik gutxi espero dezakegu. PP, UPN eta PSN zonifikazioaren alde daude, eta, hauteskundeetan etekinak ateratzen dituztenez, ezin dugu errotiko aldaketarik espero gai honetan, alderdietako agintariek eta jadanik baita jarraitzaileek ere temati jarraitzen dutelako ur uherretan arrantzan.

Zonifikazioaren ondorioen kalteak latzak dira, bai euskararentzat, bai nafar guztiontzat. Kaltetuak dira nafar euskaldunak, eta batez ere erdaldunak.

Egoera honi buelta emateko, zonifikazioa desagerrarazi behar da, Nafarroako Gobernuak euskara ikasi nahi duenari ikasteko aukera eman beharko lioke. Gaztelaniaz ikasten dugun bezala, euskara ere ikasteko aukerak edukitzea, denok aukera edukitzea bi hizkuntzak jakiteko, alegia.

PPk, UPNk eta PSNk ez dute hori inondik inora onartzen. Eta uko horretatik dator gainontzeko guztia. Talde horiek bultzatuta, muturreko egoerak sortzen dira. Adibidez, oposizioetan ez dago arazorik meritu gisa alemana, frantsesa eta ingelesa onartzeko, baina euskara ez. Alderdi horien arabera, euskara baztertzailea delako, nafarren arteko zatiketa bultzatzen duelako. Zelako lelokeria! Oposizioetan eta eguneroko bizitzan dena da «baztertzailea», gidatzeko baimena, ikasketak edukitzea, hizkuntzak jakitea... Baina norberaren herriko hizkuntza jakitea baztertzailea dela esatea, horraino iristea, hori ja euskara etsaitzat hartzea da.

Herritarren kontzientzia eta borondatea euskararen alde izan arren, oro har euskararen alde baikaude; baina, tamalez, egunerokotasunak batzuk bultzatzen ditu bestelako jarrera bat edukitzera, egunez egunekoak aurrez aurre jartzen baititu bihotza eta burua. Bihotzak (kontzientziak) euskararen alde egotea eskatzen du, baina buruak (diruak) poltsikorako ondo etortzen dena defendatzeko agintzen du. Egun, ez da erraza euskara ez dakiten langileak (maisu, irakasle, mediku, foruzain, funtzionario...) beren poltsikoaren interesen aurka makurraraztea, nahiz eta haiek ados egon euskarari beste tratamendu bidezkoago bat ematearekin.

Nire ustez, orain arte euskararen hurbiltasuna sentitu ez dutenek ez dute aurrerantzean ere sentituko, baldin eta baliabideak eta legeak ez badira jartzen hizkuntzaren alde. Hor dago koxka, eta ez orain arte abertzaleek edukitako jarreran. Areago esango nuke: eskerrak abertzaleek horrela jardun dugun; bestela, Nafarroan euskara ahaztuta egongo litzateke.

Pilota Nafarroako Gobernuaren teilatuan dago. Aldaketak, irtenbideak eta emaitzak Gobernutik etorri beharko du. Euskaltzaleek gehiago egin dezakegu? Nik uste dut baietz. PSNk urte batzuk daramatza Nafarroan gobernatzen, alderdi euskaltzaleen alderdien laguntza jasoz. Garaia ailegatu da auzi honi lotzeko, eta ez konformatzeko adabaki batzuekin. Euskara irtengo da garaile, eta baita nafar guztiak ere.