EHU eta NUPeko ikertzaileek gidatutako ikerketa baten arabera, osasun mentalak okerrera egin du pandemiatik hona. Horrela islatzen du, behintzat, botika antidepresiboen preskripzioaren gorakadak. ‘‘Healthcare’’ aldizkari zientifikoan argitaratutako emaitzek azkenaldian euskal gizartean -eta harago- zabaldu den osasun mentalaren inguruko kezka eta egonezinek oinarri enpiriko bat dutela iradokitzen dute. Zergatiak eztabaidatu daitezke, baina arazoa existitzen da, eta haren pertzepzio soziala ez da txikia. Osasun sistema publikoen gainbeheraren inguruko kezkekin batera, azken urteetako demoskopia lanetan agertu den elementua izan da osasun mentalaren inguruko ardura.

Ikerketak hausnarketa eta ekintzarako lerroburu ugari uzten ditu. Adibidez, pandemia garaian antidepresiboen kontsumoaren gorakada 40 urtetik beherako emakumeen artean metatu zela antzeman dute, zaintza lan ordaindu eta ez ordainduen zamaren erakusle garbia. Pandemia osteko urteetan, ordea, antidepresiboen preskripzioaren gorakada biztanle talde ia guztietara orokortu da, ezinegon kolektibo baten isla. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako 130.000 pertsona artatzen dituen arreta medikoko eremuko datuekin egindako lanaren ondorioak bat datoz Kanadan eta Estatu frantsesean egin diren antzeko ikerketen emaitzekin.

Arazoa mahai gainean dago eta heldu behar zaio. Ez dago egiteko modu sinple eta zuzenik, auzi konplexua delako bere osotasunean. Osasun sistema publikoek lehen lerroan jarri behar dute osasun mentala eta, bereziki, haren prebentzioa. Baina hau ez da soilik afera instituzional bat, norbanakoen arazo mentalen atzean arazo sozialak egoten baitira sarritan. Hor ezkutatzen da, agian, arazoaren zati bat: gaitz pertsonal bezala artatzen ditugu askotan egonezin kolektiboaren ondorio diren egoerak. EAEko azken soziometroak osasunaren inguruko kezka nabarmendu zuen, baina baita «balioen krisia, norberekeria, intolerantzia, errespetu falta, kontsumismoa...» ere. Botika antidepresiboak garrantzitsuak dira kasu askotan, baina arazoa kolektiboa eta gero eta orokortuagoa denean, irtenbidea ez da inoiz indibiduala izango.