UPV/EHUko Ondarearen eta Paisaia Kulturalen ikerketa taldeak amaitu berri dituen Berbeiako indusketa arkeologikoen aurkikuntza berriek Euskal Herriko Antzinate Berantiarreko lehen gaztelu euskalduna azaleratu dute.

Berbeiako gaztelu hori 849 metroko altitudean dago, Gaubea udalerri arabarrean, Barrio eta Bachicabo herrien artean. Ikertzaileek nabarmendu dutenez, Euskal Herriko Erdi Aroko beste gotorleku batzuk ez bezala, eraikuntzan ez dago eraikin monumentalik edo babes sistema handirik.

«Hala ere, Goi Erdi Aroko botere nagusietako baten historia ikusten da haren itxurazko apaltasunaren atzean», azaldu dute.

Juan Antonio Quiros Castillo UPV/EHUko Geografia, Historiaurrea eta Arkeologia saileko katedraduna eta Ondarearen eta Paisaia Kulturalen ikerketa taldeko (GIPyPAC) zuzendariaren esanetan, Berbeiako aurkikuntzak «Euskal Herriko Erdi Aroko lehen gazteluen ezaugarriak eta funtzioak ulertzeko aukera» ematen du.

«Dokumentuen arabera, eremu horretan XII. mendean soilik zegoen gaztelu bat, baina dokumentu zaharrago batzuetan Gaubeako eta Lantarongo Goi Erdi Aroko konderriko biztanleentzat gune hori erreferentzia espazial eta sozial garrantzitsu bat zela aipatzen da. Milagarren urte inguruan, justizia administratzeko toki bat zen Berbeia, eta bertan hainbat lehiakideren arteko gatazkak ebazten ziren», zehaztu dute adituek.

Gazteluen arteko soinu abisuak

Antza denez, «gotorleku militar bat zen; bertatik Ebro ibaiaren ibilguak eta Omecilloko haranak hartzen duten lurralde zabala kontrolatzen zen. Haatik, Valpuestako apezpikutzarekin eta Gaubeako beste erdigune batzuekin ezartzen ziren harremanen sare baten bidez konderri hori gobernatzen zuten eliteen bizileku ere bazen».

Gainera, gaztelu horrek bigarren mailako beste zentro batzuk zituen; adibidez, gertuko Los Castros haitzean aurkitutako gotorlekua. «Bi tokietan tronpa zeramikoak aurkitu direnez, bi gotorlekuen artean albisteak igortzeko soinu abisuak erabiltzen zirela ondoriozta dezakegu», azaldu du ikertzaileak.

Lan arkeologikoen bigarren kanpaina honetan berreskuratu ahal izan dituzten materialek gaztelua Goi Erdi Arotik jada erabiltzen zela erakusten dute, eta Euskal herrian orain arte ezagutzen den adibide bakanetako bat da, azpimarratu dutenez.

«Alabaina, horrez gain brontzeko plaka zurruneko paparreko orratz bitxi baten aurkikuntzak, elikadura motiboekin apainduta, Erdi Aroko lehen okupazioa eta VI. eta VII. mendeetan kokatzeko aukera ematen du», esplikatu dute ohar batean.

«Ezagutzen diren ale bakanak Aldaieta, Axkoeta, Buzaga edo antzeko nekropolietatik datoz. Aurkikuntza honi esker, gazteluko biztanleek egunero bereizketa estrategia landu baten bitartez balio handiko objektuak erabiltzen zituztela pentsa dezakegu», nabarmendu du Quirosek.

Beste aurkikuntza batzuen azterketak gotorlekuan bizi ziren eliteen bizimodua eta okupatzeko modu ezberdinak hobeto ulertzeko aukera emango duela uste dute adituek.

Erdi Aroko okupazioaren azpian Burdin Aroko kastro baten aztarnak aurkitu dira. Horrek denboran zehar tokiak izan duen garrantzi estrategikoa adierazten du.

«Datu horiek guztiak kontuan hartuta, gero eta indar handiagoa hartzen ari da Berbeiako gotorleku sistema Lantarongo gazteluarekin erlazionatzen duen hipotesia», ondorioztatu du katedradunak.