Lekeitioko Azkue Ikastolan euskararen erabileran eragiteko helburua duen kanpaina bat jarri dute abian. Esku-hartze horren abiapuntuan, ikastetxeko komunitateak partekatutako kezka dago, Lekeitio bezalako herri euskaldun batean euskararen presentzia txikiagoa dela sumatuta. Errealitate horretan apur bat gehiago sakonduz, euskaraz hitz egiteko gaitasun eta erraztasun guztiak edukirik euskaraz egin beharrean gaztelaniaz hitz egitea nagusitzearen joera da komunitatea kezkatzen duena.

Faktore ugarik eragiten dutela jakinik, hizkuntzaren aldeko hautu horri heldu nahi diote, hausnarketa ikasgeletara eramanez eta, hedaduraz, kalera ere hel dadin. Ikasleen artean ikusitako joera da, baina ikastolan gurasoen artean pisua hartzen ari den joera ere badela ikusi dute.

Egoerari aurre egiteko, euskararen garrantzia lehen planoan jarri nahi duen kanpaina bat diseinatu dute ikastetxeko komunitate osoari begira, eta bi figura izango ditu ardatz: ‘euskara euslea’ eta ‘eusfamilia’, murgiltze ereduaren dosi handiak eta familia askoren inplikazioa aktibatuz.

Hizkuntzaren erabileraren aferara itzulita, Lekeition antzemandako egoera joera orokor baten barruan dago. Gogora ekarri dute Soziolinguistika Klusterrak egindako azken kale neurketak berak argi azaltzen duena: «Azken 30 urteetan tokiak eta kaleak aldatu egin dira, baita jendea kalean egoteko moduak ere». Globalizazioak eragindako homogeneotasuna, estandarizazioa eta tokiko nortasunaren galera ere sartzen dira ekuazioan. «Testuinguru sozial eleaniztunean, ezagutzak ez du hizkuntzaren erabilera determinatzen, erabiltzeko aukera baino ez.

Testuinguru honetan Azkue Ikastolan argi dugu euskararekiko motibazioa eta atxikimendua berpiztu behar ditugula, batez ere, gazteei begira egin beharreko lanean, komunitate osoa parte delarik», azpimarratu du zentroak kanpainaren inguruan.

Nabarmendu dutenez, «ezagutzatik erabilerara salto eginez soilik eutsiko dugu euskara bizirik». «Izan gaitezen eusle, izan garena izaten jarraitzeko. Guk euskara behar dugu!», bota dute dei modura.

Sareak, telebista...

Gurasoen artean, irakaslerian eta Lekeitio mailan dagoen kezka dagoela abiapuntuan azaldu dio GAUR8ri Ibon Goitia Azkue Ikastolako zuzendariak. Herrian, «datuen arabera, erabilera mantentzen da, baina ikusten dugu gaztelaniak gero eta presentzia handiago bat daukala». Hori argi ikusten dute zentroan, eta dioenez, Lekeitio herri txikia da, «azkenean, ikastola herriaren isla da».

Egoerak hausnarketa prozesu bat ekarri zuen, ebidentziak eta gogoetak biltzeko eta partekatzeko parada eman zuena, eta horren barruan, errealitate horren atzean zer egon daitekeen aztertu zuten. Gogoeta partekatu horretan sare sozialek eta orokorrean pantailen munduak jokatzen duten papera agertu da, baita telebistako euskarazko eskaintza eskasa ere, baina euskararen erabilera txikiagoa da ez ikasleen artean soilik, haurren zaintzan, zentroaren kanpoaldean… gaztelaniaren erabilera ere nagusitzen doa gurasoen artean. Ekuazioan, kontuan hartu beharreko beste errealitate bat dago, erdaraz bizi diren familiak ere badaudela, eta ondorioz, ikastolako komunitateko partaide diren horietan beste hizkuntza batzuetan bizi dira haurrak.

Arrazoi eta errealitate ezberdinen ‘koktel’ horren inguruan, gainera, aurreko belaunaldiekin alderatuta hautematen den fenomeno berri bat azaldu du Goitiak: «Gure garaian ez geneukan gaztelaniaz hitz egiteko erraztasunik, baina gaur egun askoz maila altuagoa dute, orduan ez die inongo kosturik suposatzen gaztelaniara pasatzea. Nik 7-8 urterekin ikasi nuen ahoz defendatzen, baina gaur egungo haurrek lau urtetik aurrera kristoren gaztelania maila daukate eta horretaz ohartzen gara irakasle bezala, lehen baino askoz ahozkotasun aberatsago bat daukatela».

«Guk bultzatu behar dugu»

Hausnarketa prozesu horretatik komunitate osoa protagonista bilakatu nahi duen kanpaina sortu dute. Elementu guztiak mahai gainean jarrita, ondorioztatu zuten komunitateak berak piztu behar zuela hizkuntzarekiko atxikimendua. «Esan genuen: guk bultzatu behar dugu euskara, hausnarketa seme-alabekin partekatu eta euskara balioan jarri behar dugu; euskarak eusleak behar ditu», zehaztu du. Horrela jaio da “Euskara behar dugu” lelo duen ekimena, eta tresna ezberdinak baliatuko ditu.

Kartelak eta kanpainari buruzko eskuorriak banatu dituzte egun hauetan familien artean; eta geletan, ikas mailen araberako programazio espezifikoa izango da azaroan zehar, jarduera eta izaera ludikoko ekimen ezberdinak izango dituena. Ideia da, formatu eta era desberdinetan, prozesuan ikasleak, irakasleak eta familiak inplikatzea.

Dinamikak beste adar bat dauka, ‘eusfamilia’ deitu duten figurarekin lotuta, eta ikasleen euskara indartzera bideratuta dago, euskara ez duten familietako ikasleentzat pentsatuta, bereziki.

24 orduko input bat izatea

Kontzientziazio kanpaina bat izango du sarrera gisa, eta euskal hiztunez osatutako familiak eta erdaldunak izango dira zentroan, murgiltze eredu klasikoko ariketa bat proposatu baitzaie. Beste eskola eta ikastola askotan bezala, Lekeitiokoan jatorri ezberdinetako familietako seme-alabak daude. Ikasle horientzat euskararen erabilera eskola orduetara mugatzen da, eta ikastolak proposatzen diena da astebetez familia euskaldun batekin bizitzea, «euskara eta euskal kulturako 24 orduko input bat izateko».

«Eurekin hitz egin genuen eta planteatu genien: ‘Zelan ikusiko zenukete zuen haurrak gelakide baten etxean astebete igarotzea, astebetez euskaraz bizi ahal izateko? Edozein hizkuntza ikasteko erabiltzen den murgiltze eredu hori planteatuz», dio Ibon Goitiak. Bost familia sartu dira erronka horretan, jatorri ezberdinetakoak bostak. Senegaldar, paraguaitar, ukrainar eta kolonbiar jatorriko guraso eta seme-alabak daude proiektuan parte hartzen, hezkuntza maila ezberdinetan, Lehen Hezkuntzako (LH) 5. eta 2. mailako ikasleak baitaude, baita Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 4. eta 2. mailakoak ere.

Ikastolako zuzendariaren esanetan, Lekeition aukera ederra dago horrelako esperientzia bat egiteko, familia euskaldunak ere prest baitaude bide horretan laguntzeko. Bi norabideko keinua da, gainera, Goitiaren iritziz, ikasleak eurak euskararen alde familia horiek egingo duten ahaleginaz jabetuko baitira. «Gaia gelan hilabete osoan zehar jorratu ondoren eta euskaraz trebatzeko familia horiek egin duten ahalegina gertutik ikusita, gaztelaniaz hitz egingo diegu ikaskide horiei?», azaldu du zuzendariak espero duten emaitza.

Egonaldiak antolatzeko orduan, data ezberdinak zehaztu dituzte azterketa garaia bezalako gaiak kontuan hartuta. Kanpaina abenduaren 3an itxiko da, Euskararen Egunarekin bat eginez.

Jatorduak, aisialdia... euskaraz

Bitartean ‘eusfamilia’ izango direnekin bildu dira egunotan zenbait jarraibide emateko eta elkarbizitza horretan «ahal denik eta euskarazko giro handiena izateko».

«Oinarrizko irizpideak» dira gurasoekin partekatu nahi dituztenak, egonaldi horiei ahalik eta zuku gehien atera nahian, Goitiak nabarmendu duenez. Pauta horien artean, adibidez, jatorduak ahal den heinean elkarrekin egitea planteatu zaie.

Bestalde, etxe bakoitzeko ohiturak errespetatuta, sare sozialen erabilera eta orokorrean pantailen aurreko denborak murriztea edo ezabatzea da ideia. Ahalegin bat eskatuko zaie, era beren, mahai jolasetan aritzeko edo familia giroan gozatzeko parada duten jardueretan aritzeko, euskaraz gozatzeko, eta euskararen erabilera aisialdiarekin eta gozamen uneekin erlazionatzeko.

Sor daitezkeen bestelako egoeren artean, haurrak zerbait ulertzen ez duenean hartu beharreko jarraibideak ere zehaztu dituzte, itzulpena egin beharrean keinu edo irudi bidez azaltzea gomendatuz.

Errefortzu positiboak erabiltzea da beste gomendioetako bat, euskara ematen eta jasotzen ari diren bi haurrei zuzenduta. «Badakigu horren atzean kristoren ahalegina dagoela, bi umeen aldetik, zeren euskaldunarentzat askoz errazagoa da gaztelaniara pasatzea, baita hizkuntza jasotzen ari den haurrarentzat ere», nabarmendu du Goitiak.

Ekimena osatzeko, asteburuan aisialdian egin ahal izateko jarduerak proposatuko dituzte: «Haurrentzako irteerak izan daitezke, itsas museora, abentura parkera... eta horien guztien kostua Ikastolak hartuko du bere gain».

 

HERRI TXIKIAK ETA BETI «PLAZAN EGOTEKOAK»

Aitziber Pagaegi Atxurra hiru seme-alabaren ama da, eta etxekoekin batera «eusfamilia» izango da. Etxean harrera egingo dioten gaztetxoa jatorri senegaldarreko familia lekeitiar bateko semea da, DBHn ikasten duen seme nagusiaren ikaskidea, hain zuzen. Formetan, plana erraza da, euskara hutsez egiten duten bizimodu bera egitea baita gakoa. Horretarako, gurasoen lan txandetara egokituko dira datak, aita-amek arratsaldea etxean emateko aukera izan dezaten.

Bost kideko familia izanik saltsa bermatua egongo da neurri handi batean. Erronkaren zati bat izango da gonbidatuarentzat, ohitura, jaki, ordutegi... ezberdinetara egokitzea, baina herri txiki batean familiak ezagunak dira, «hurbiltasuna» dago eta ikaskideek ere aurretik ezagutzen dute elkar. Horrek errazago egiten du esperientzia. Egonaldian asteburua ere txertatzea pentsatu dute, jardueraren bat egin ahal izateko, eta aisialdiko une hori euskaraz gozatzeko. Nerabeak izanik planak egingo dituzte lagun giroan, kalea ere esperientziaren osagai bihurtuz. Pagaegik aipatu du beti «plazan egotekoak» direla beraiek, eta hori seme-alaben adinarekin oso lotuta badago ere, kalean egote horrek lotura berezia du herri txikien bizimoduarekin, neurri handi batean errotzearen abiapuntuan eta ondorioan egon daitekeen beste gako bat baita, beste kultura batzuetan ematen ez den errealitatea, aisialdiko beste ohitura batzuk dituztelako.

«Eusfamilia» izateko urratsa egiteko orduan pisu handia izan du «hizkuntza, kultura eta herriarekiko lotura eta kontzientzia transmititzeko» kezkak, baina «gure semea bere iniziatibaz paper horretan motibatuta ikusten genuen», azaldu dio Pagaegik GAUR8ri. Aukera paregabea da, gaineratu duenez, aniztasuna esperimentatzeko.