Gatazka hidriko bat dela medio, Dominikar Errepublika milaka haitiar itzularazten ari da, mendeku moduan

Dominikar Errepublika eta Haiti arteko ibaian enpresa bat ura ateratzen hasi izanak bazterrak nahasi ditu. Dominikarrek muga itxi dute eta bertan bizi diren haitiarrak kanporatzen hasi dira. Esklabotzaren aurka altxatu zen lehen herrialdearen, Haitiren, zorigaitzak -lurrikarak, uholdeak, kaos politikoa- ez du etenik.

Dominikar Errepublikak Haitirekin duen muga itxi egin du Luis Abinader presidentearen aginduz. Bi herrialdeak banatzen edo biltzen dituen Masacre ibaiko ureztatze-kanal baten eraikuntza dela-eta sortu da afera, Haitiko aldean. Kataluniako hiriburuan.

Proiektua atzera botatzera behartu nahi du Dominikar Errepublikak, eta, erabakia hartu zuenetik, auzi horretan inolako erantzukizunik ez duten milaka haitiarrek beren jaioterrira itzuli behar izaten dute egunero.

Mugak -itsasokoak, airekoak eta lurrekoak- itxita daudenez, Dominikar Errepublikan legez edo legez kanpo bizi diren haitiarrak beren herrialdera itzultzeko baino ez dira irekitzen pasabideak.

Dominikar Errepublikako agintariek ez dute orain arte exodoaren zifra ofizialik eman, baina iturri ofizialek Efe agentziari adierazi diotenez, Dominikar Errepublikako ipar-mendebaldean dagoen Dajabon bilakatu da herrialdeko irteera-gune nagusia, hango agintariek bihotzik gabeko blokeoa ezarri zutenetik.

Irailaren 16an, gaur larunbata hamabost, neurria aplikatzen hasi eta hurrengo egunean, 5.000 pertsona inguru atera ziren pasabide horretatik eta, ordutik hona, 1.000 edo 1.500 pertsona inguru ateratzen dira egunero. Gutxiago badira ere, Elias Piña, Jimani eta Pedernales pasabideetatik ere alde egiten dute.

Oro har, garraio pribatuko autobusetan iristen dira etorkinak mugara.

Egoera normalean, kopurua ez litzateke harritzekoa; izan ere, Haititik muga zeharkatu eta egun berean itzultzen den jende asko dago Dajabonen. Baina egun, aspaldi Dominikar Errepublikan bizi diren eta beren ondasun guztiekin beren herrialdera itzultzen diren pertsonak dira.

Itzultzera behartuta

Goizeko lehen orduetatik, Efek egiaztatu ahal izan duenez, mugako atearen ertz batean era guztietako fardelez gainezka etorkinak biltzen dira, muga noiz irekiko zain. Orain arte, muga egunean bitan, 12.00etan eta 16.00etan baino ez zen irekitzen.

Eguzki kiskalgarria buru gainean, zain zeuden pertsonen pilaketak zirela eta -adin txikiko haurrak tartean-, mugako agintariek minutu batzuk irekitzea erabaki zuten. Hamarnaka pertsona elkartzen diren bakoitzean, ilaran sailkatzen dituzte eta Masacre ibaiaren gaineko zubia gurutzatzen «uzten» diete.

Asko eta asko Dominikar Errepublikan urteak eman ondoren itzultzen dira, gatazka hidrikoaren ondoriozko neurriek behartuta, Clotilde kasu, herrialdean 30 bat urte bizi izan dena eta kalez kaleko salmentarekin bizimodua ateratzen zuena.

«Orain ezin dut ezer saldu, horregatik noa etxera bueltan» Haitira, dio. «Egoerak onera egiten badu, itzuli egingo naiz, baina han bizitzerik ez baldin badago, geratu egingo naiz», dio, etsita, emakumeak, adierazpenak egitea onartu duen pertsona bakanetakoak.

Haitiarrak direlako sentitzen duten jazarpena salatuz herrialdetik alde egiten dutenak ere badira. «Zuria» ezizena duen gizon batek haserre dio 2009. urtetik bizi izan dela dominikar lurraldean eta honezkero bizitza guztiz egina zuela.

«Baina nekatu egin naiz. Nik neukan guztia lapurtzera sartu ziren. Goizeko 04.00etan sartu ziren nire baliozko gauza denak lapurtzera». Nor izan ote zen galdetzen diogunean, zera erantzuten du: «Berdin da, lapur talde bat, migrazioa... denak berdinak dira».

«Norbera aspertu egiten da egoera jasangaitz horrekin,, gaizki tratatzen gaituztelako». Beraz, «banoa eta nire herrialdean geratuko naiz. Ez da inor etorriko nire etxea miatu eta atea irekitzera, eta Dominikar Errepublikan dudan etxea urtebeterako aloka dezaket», gaineratzen du.

Zifra ofizialik gabe

«Borondatez» alde egiten duten horiez gain, egoera irregularrean dauden eta Migrazio Zuzendaritza Nagusiak (DGM) deportatzen dituen Haitiko herritarrak ere hor daude.

Erakunde horrek aldiro-aldiro jakinarazten du deportatzeko zenbat migratzaile eraman dituen autobusetan edo kamioietan mugako pasabideetara. Oraingoan, berriz, Migrazio Zuzendaritza Nagusiak ez ditu aintzat hartu Eferen informazio eskaerak; itxiera indarrean sartu zenetik Dominikar Errepublikako eta Haitiko mugatik irten diren pertsonen zenbaketa eman dezan, alegia, eta zifra horiek emateko ardura duen erakundea da.

Mugako itxiera Abinader presidente dominikarrak ureztatze-ubidearen eraikuntzaren aurrean ezarritako neurrietako bat baino ez da. Era berean, Haitiko herritarrei bisak ematea bertan behera uztea edo «gatazkan parte hartzen duten guztiei» herrialdean sartzeko aukera behin betiko debekatzea agindu du.

Neurri horiek, Masacre ibaiaren beste aldean aurrera doan ur-hargunea eraikitzeko lanek jarraitzen duten bitartean, mantendu egingo dira.

Bi proiektu pribatu

Haitiko Gobernuak, bere aldetik, obrak geldiarazteko ezin duela ezer egin dio, izaera pribatukoak direla eta lan horiekin inolako zerikusirik ez dutela argudiatuz.

Era berean, gatazka konpontzeko elkarrizketaren aldeko apustuari eusten dio, eta ibaiaren urak erabiltzeko eskubidea defendatzen du, 1929. urtean bi herrialdeek sinatu zuten Bake, Adiskidetasun eta Arbitrajeko Itunari jarraiki. Dominikar Errepublikako Gobernuak obren ustezko bidegabekeria itun horretan bertan oinarritzen du. Beraz, bi interpretazio.

Abinader Dominikar Errepublikako presidenteak aurreko astean bildu zen Nazio Batuen Batzar Nagusia baliatu zuen bere aurrean Haitiko «aktore kontrolaezinek» Masacre ibaian «aldebakarreko» eta «legez kanpoko» kanal bat eraiki izana salatzeko, horrek mugako bi aldeetan ezinegona sortu duela ziurtatuz.

«Daukagun informazioak adierazten duenez, elite ekonomiko-politiko txiki baten ura kontrolatzeko maniobra baten aurrean gaude, inguruko ekoizle txikiei ura salduz irabaziak lortzeko», ziurtatu zuen Abinaderrek, ura isuraldatzea mugaz gaindiko itunen «urraketa» dela nabarmenduz.

Presidenteak adierazi zuenez, ibaitik bi kilometro baino ez dira igarotzen Haititik, beste 55ak, berriz, Dominikar Errepublikatik. Bide batez, erabakia «ez zen inoiz ofizialki jakinarazi, eta ez zen ingurumen-inpaktuari edo onuradunen nortasunari buruzko dokumentaziorik eman», salatu zuen.

«Egin ditugun azterketek erakusten dute obrak arriskuan jartzen dituela ura eskuratzeko eskubideak ehunka familia nekazaleentzat, dominikarrak zein haitiarrak», ziurtatu zuen, inguruko industria-parke bat (19.000 langile) eta Dajabon eta Juana Mendez hirien zati bat ere «uholde arriskuan» jartzen dituela gaineratuz.

Haitiren ezintasuna

Era berean, eraikuntzak «ondorio ekologiko kaltegarriak» eragingo omen dizkio La Saladillako urmaelari, Abinaderren arabera.

«Haitiko Gobernuak adierazi du ez dela gobernuaren lana, baina egia dena zera da, ez duela geldiarazten, herrialde hartako erakundeen ahultasunaren eta ordena publikoaren eta segurtasunaren krisiaren ondorioz», nabarmendu zuen presidenteak.

Mugak itxi eta etorkinak bidali arren, Abinaderrek «Haitiko herriarekin konfrontaziorik» ez dutela nahi adierazi zuen.

«Baina aurre egiten ari gatzaizkie Haitin segurtasun eza mantentzen duten eragile kontrolaezinei, interes partikularrak dituztelako eta orain bere Gobernuaren egonkortasunaren eta baliabide hidrikoen segurtasunaren aurka konspiratzen ari direlako», justifikatzen saiatu zen.

Horren harira, Dominikar Errepublikako presidenteak nazioarteari eskatu dio «Haitiren gaia erabat lehentasunezkotzat» har dezala, Haiti «segurtasunik ezaren faktore» eta «mehatxu» bihurtzeko arriskuaren aurrean.

«Haitiko herriarekiko elkartasuna berretsi nahi dut, baina ahaztu gabe gure erantzukizun nagusia dominikar herriaren interesak defendatzea dela. Horrela egin dugu beti, horrela egiten dugu, eta ziur egon horrela egiten jarraituko dugula», gaineratu zuen.

Haitiko migratzaile xumeak, bost axola, beraz.

VENEZUELA INGURUKO HERRIALDEEK EZ DIETE IHES EGIN DUTENEI ERREFUXIATU ESTATUSA ONARTZEN (AI)

Kolonbiak, Ekuadorrek, Peruk eta Txilek «ez dituzte nazioarteko betebeharrak asetzen» Venezuelatik ihes egiten duten errefuxiatuak babesteko, salatu du Amnistia Internazionalak (AI).

«Erregularizatu eta Babestu" txostenaren arabera, lau herrialde horietan daude «larrialdi egoera zailaren eta giza eskubideen urraketa masiboen ondorioz» ihes egin duten 7,3 milioi venezuelarren ia % 70.

Exodo hori Siriako gerraren ihesaldian edo Mediterraneo mendebaldeko migrazioan izandakoen parekoa da, eta Latinoamerikako eta Karibeko eskualdeko herrialde guztiei eragiten die.

Adeline Neau AIko Ameriketarako ikertzaileak dioenez, herrialde horiek «hainbat arazo» dituzte amankomunean, hala nola oinarrizko zerbitzuetarako sarbidea mugatzea eta migrazio-egoera erregularizatzeko moteltasuna, baita 1981eko Cartagenako Adierazpenaren arabera errefuxiatuen definizioan sartzen direnei babesik ez ematea ere.

«Hau da, definizio hori jasotzen duten lau estatuek (erreserbarik gabeko errefuxiatuak) pertsona horiek babestu beharko lituzkete, eta oso gutxitan egiten dute hori. Errefuxiatu gisa aitortutako pertsonen kopurua oso txikia da», azpimarratu zuen Neauk. «Perun, sistema gainezka dago, ia itxita. Txilen, 2022an, lau (pertsona) baino ez ziren onartu errefuxiatu gisa. Hor ikusten dira giza eskubideak urratzen dituzten eta asilorako sarbidea blokeatzen duten praktikak», gaineratu zuen adituak.

Aztertutako herrialdeek «ez diote asiloaren figura erabiltzeari lehentasuna ematen», eta alde batera uzten dute behartutako lekualdatzearen biktima izan den biztanleria horri babesa emateko legeria nazionaletan jasotako Cartagenako Adierazpenaren definizio zabalagoa.

Venezuelako etorkinentzako aldi baterako babes-programak ez dira eskuragarriak. AIk «bete ezin diren irizpideekin», ikasteko edo lan egiteko oztopoak, osasun-sistemak baliatzeko murrizketak eta genero-ikuspegia ezartzeko trabak salatzen ditu.

«Estatuek asiloa eskatzeko eskubidea bermatu behar dute, venezuelarrak errefuxiatuak izan daitezkeela aitortuz. Horrek asilo-sistemak indartzea eskatzen du. Edozein babes programak edo erregularizazio neurrik gutxieneko berme batzuk bete behar ditu eta ez itzultzeko printzipioa bermatu», adierazi zuen Neauk.

Eskualdeko hainbat liderrek krisi humanitario horri elkarrekin aurre egiteko deia egin dute, baina orain arte ez da emaitzarik ikusi.

«Eskualdeko gobernuen koordinaziorik eza ikusi da, Txilek bere mugak militarizatu eta itxi zituenean bezala, Peruk eta Boliviak modu berean erantzun zuten bitartean, pertsona asko mugetan harrapatuta eta oso baldintza eskasetan utziz».

Venezuelako migrazioa delinkuentzia-fenomenoekin lotzeak pertsona horiek posizio zailean uzten ditu, «gehiengoak nazioarteko babesa behar duenean».

Erakundeak krisiaren tamainaren aurrean erantzun «egokiak» ematera deitu du, «ahaleginak areagotzeko», «giza eskubideen eta errefuxiatuen nazioarteko zuzenbidearen estandar gorenak betez».

«Erakundeak Venezuelako pertsonak jasotzen dituzten Estatu guztiei gomendatzen die, eta bereziki txosten honetan aztertutako lau estatuei, errefuxiatu-izaera aitortzea eskatzeko eskubidea berma dezatela».