Aurreko astean Japoniako Auzitegi Gorenak Konstituzioaren aurkakotzat jo zuen sexua aldatzeko ebakuntza egiten zaien eta generoa legez aldatu nahi duten pertsonak antzutzera behartzen zituen araudi nazionala, herrialdearentzat aitzindaria den epai batean. Hamabigarren aldia da 1945etik Japoniako Gorenak lege-xedapen bat konstituzioaren aurkakotzat jotzen duena, eta uste da horrek presioa egingo diola Parlamentu nazionalari, transgeneroei buruzko legea berrikuste aldera.

Esterilizatzeko betebeharrak «mugatu egiten du bere borondatearen aurka bere gorputzaren aurkako erasorik ez jasateko eskubidea», iritzi dio Auzitegi Gorenak. Eskakizun horrek «aukera krudela» suposatzen du sexua aldatu nahi dutenentzat, «esterilizazio operazio oso inbaditzailearen» eta «genero identitatearen arabera tratatuak izateak dakartzan onura legal garrantzitsuei uko egitearen» artean, Auzitegiak gehitu duenez.

Japonian, erregistro zibiletan bere genero-trantsizioa islatzea nahi duen pertsona transgenero batek familia-arloko epaitegi batera jo behar du, 2003an onartutako lege baten arabera, sexu-aldaketako kirurgia bat egin ondoren. Ugaltzeko gaitasunik ez duela ere frogatu behar du, eta horrek, oro har, esterilizazioa eskatzen du. Eta bere genitalek identifikatzen den sexuaren «antzeko itxura» izan behar dute.

Auzitegi Gorenak, halaber, berarengana iritsi zen demanda eragin zuen epaiketa berriro errepikatzeko agindua eman zuen, eta horrek nazioarteko erakundeek eta LGTB pertsonen eskubideen defendatzaileek behin eta berriz salatu duten araudi bati eragiten dio. Eskatzailea transgeneroa da, jaiotzez gizonezkoa, bere generoa emakume gisa legeztatu nahi zuena, artxipelagoaren mendebaldean bizi da eta hormona-tratamendua jasotzen ari da, baina ez du sexu-esleipenik jaso.

Japoniako Auzitegi Gorenak antzeko kasu batean epaia eman zuen 2019an, baina garai hartan indarrean zegoen araudiak ez zuela Konstituzioa urratzen ebatzi zuen, nahiz eta «baldintza sozialak aldatu ahala xedapen horiek aldatzeko» atea zabalik utzi zuen. Horri buruzko Japoniako araudiak, 2004an indarrean sartu zenak, ezartzen du trans pertsonek sexua aldatzeko ebakuntza oso bat egin behar dutela erregistro zibilean beren ugalketa-gaitasunak ezabatzeko.

Ebakuntza egiteko, gainera, interesdunak baimena ematen duten bi mediku edo gehiagoren ebaluazio eta onarpena behar ditu; besteak beste, adingabeko seme-alabarik ez izatea betez. Legez generoa aldatu nahi duten pertsonak antzutzera behartzeaz gain, legediak ezartzen du ezin direla ezkonduta egon, eta legezko hutsune batean uzten ditu, seme-alabekiko legezko harremanari dagokionez, sexua aldatzen duten gurasoak.

Urrats txikiak

2022ra arte, 11.919 pertsonak lortu zuten arrakastaz beren genero-aldaketa legeztatzea Japonian, NHK kate publikoak jasotako datu judizialen arabera. Nahiz eta azken urteetan, tokiko araudien bidez, Asiako herrialdeak gutxiengo sexualen eskubideetan aurrera egin duen, oraindik ere ildo horretan urrats gutxien eman duten garatutako potentzien artean dago, eta Japonia da oraindik ere sexu bereko pertsonen arteko ezkontza onartzen ez duen Zazpi herrialde garatuenen Taldeko (G7) kide bakarra.

Urte hasieran, adibidez, herrialdeak bere lehen legea onartu zuen LGBT+ komunitatea diskriminazioetatik babesteko. Hala ere, ekintzaileek salatu dute lege proiektuaren formulazioa oso motz geratzen dela, «diskriminazio bidegabeen» aurka dagoelako soilik. Eta «emakume transgeneroak toki publikoetan sexu-indarkeriarekin lotzen dituen» desinformazioa Asiako herrialdean «oso azkar» ari dela zabaltzen ohartarazi du aurten LGBT+en aldeko Japoniako erakunde batek.

LEGEDI AURRERAKOIAK, ATZERAKOIAK ETA ALDATZEA ERABAKI DUTENAK, DENETIK DAGO MUNDUAN

Munduko beste herrialdeetako egoerari errepasoa eginez, esan daiteke hogei bat herrialdek erraztu dutela azken urteotan pertsona transgeneroen egoera zibila aldatzea, beste batzuek gai sentikor horri buruzko legeria nabarmen gogortu duten bitartean.

Lesbiana, Gay, Bisexual, Trans eta Genero Arteko Pertsonen Nazioarteko Elkartearen arabera (ILGA), NBEko 24 estatu kidek soilik ahalbidetzen dute pertsona transgeneroek beren egoera zibila aldatzea deklarazio hutsez. Beste 40 bat herrialdetan, egoera zibilaren aldaketa hori baldintzatuta dago urte asko iraun dezaketen gestio administratibo edo judizialen ondorioz, eta diagnostiko psikiatrikoa, tratamendu hormonala, sexu-aldaketa ebakuntza edo esterilizazioa egin behar izatea.

Argentina aitzindari gisa agertzen da zerrenda horietan, 2012an genero aldaketa baimendu zuelako egoera zibilean deklarazio hutsez. Latinoamerikako hainbat herrialdek antzeko legeak onartu dituzte azken urteotan.

Danimarka izan zen pertsona transgeneroen autodeterminazio-eskubidea eman zuen Europako lehen herrialdea, 2014an. Europako beste herrialde batzuk ere etorri dira atzetik, eta horien artean Malta eta Irlanda nabarmendu dira 2015ean, edo espainiar Estatua azken aldian (2023).

Frantziak, 2017az geroztik, aukera ematen die pertsona transgeneroei euren egoera zibila aldatzeko, «tratamendu medikoak, ebakuntza kirurgikoak edo esterilizazioa justifikatu behar izan gabe», baina epaitegietan tramitatu ondoren.

Eskozian, bertako parlamentuak 2022ko abenduaren 22an lege bat onartu zuen genero aldaketaren legezko errekonozimendua errazteko, 16 urtetik gora, baimenduta eta medikuaren iritzirik gabe. Baina lege hori Londresek blokeatu zuen, lehenengoz 1999an Eskoziako parlamentua sortu zenetik.

Eta Alemaniako gobernuak lege proiektu bat onartu zuen 2023ko abuztuan, izena eta generoa aldatu ahal izateko Erregistro Zibilean egindako adierazpen hutsean (baina oraindik Parlamentura eraman behar da).

Aldiz, Europako hainbat herrialde, punta-puntan zeudenak, gazteak generoz aldatzeko erraztasunetan, atzerakoi ageri dira orain. Horrela, Suedian, agintariek adingabeentzako hormonoterapia amaitzea erabaki zuten iaz, kasu oso bakanetan izan ezik, adin delikatu horretan «zuhurtziaz» jokatzeko beharra argudiatuta. Bestalde, gogor murriztu berri dute nerabeen bularrak kentzeko baliabidea. Finlandian antzeko erabaki bat hartu zen 2020an.

Errusiak ere genero trantsizioa debekatzen zuen lege bat onartu zuen 2023ko uztailean, Ukrainako gerraren ostean iritsi den ultrakontserbadoreen biraketa betean.

Lehentxeago, maiatzean, Pakistango Xariaren Gorte Federalak, legeak islamarekin bat ote datozen erabakitzen duenak, 2018ko lege baten hainbat neurri baliogabetu zituen, zeinak transgenero komunitateari eskubide historikoak ematen zizkion (apelazio bat aurkeztu zen). Hala ere, Pakistanek hirugarren sexu bat dagoela onartzen jarraitzen du, ez femeninoa ez maskulinoa, Indiak edo Nepalek bezala.

Estatu Batuetan, 2021ean, Arkansas bihurtu zen adingabeei hormona edo kirurgia generoko trantsizio tratamenduetara sartzea debekatu zien lehen estatua. Joan den ekainean, epaile federal batek baliogabetu egin zuen hegoaldeko estatu kontserbadore eta kristau honen erabakia. Baina bitartean, beste hogei bat estatuk bide beretik jarraitu dute, tartean Floridak edo Texasek. Hungarian ere atzera egin da, non pertsona transgeneroek eta transexualek, operatuak izan ala ez, ez duten baimenik estatu zibilean sexu aldaketa eskatzeko 2020az geroztik.