Sarraskiez, goseteaz eta behartutako lekualdatzeez gain, Israelek, palestinarrak mundutik ezabatzeko, haien historia eta memoria ere helburutzat hartu du. Genozidio kulturalak ondare historikoa suntsitu du hiru hilabeteko erasoetan.

Zibilizazio ugarik utzi zuten haien aztarna herrialde horretan. Egiptoarrak, persiarrak, grekoak, erromatar Inperioa, bizantziarrak, turkiarrak,... Eta aurreko urteotan Israelek ezarritako blokeoak eta Hamasen Gobernuaren kudeaketak ondare horren egoera kolokan jarri badute ere, oraingoan behin betiko galera gertatzen ari da.

Israelgo Armadak Gazako 200 eraikin historiko eta toki arkeologiko eta ondarezko suntsitu ditu, Gazako Gobernuak abenduan egindako balantze baten arabera.

Antzinako meskita zaharrak, elizak, eskolak, museoak, etxe zaharrak eta hainbat ondare-leku errauts bihurtu ditu. Hala, Gazako Zerrendan zeuden 325 toki historikoen erdia baino gehiago suntsitu du, datu horien arabera. Horrek esan nahi du «palestinarren presentzia kulturala eta ondare-presentzia ezabatzeko» ahalegina dela, salatu zuen Gobernuak.

Erasoetan suntsitutako higiezinen artean Gazako Al Omari meskita dago, Zerrendako handiena eta zaharrena, baita Otman Bin Qashqar meskita ere, enklabeko beste tenplu zaharrenetako bat, biak Gaza Hiriko alde zaharrean.

Omariko meskita duela 1.400 urte baino gehiago sortu zen, 4.100 metro karratuko azalerarekin. Aurretik, bere minaretea ere israeldarren artilleria erasoetan suntsitua izan zen.

Zerrendako ondare kristau bizantziarraren zati bat ere izan zen kalteak jasan zituena edo suntsituta geratu zena, hala nola Jabaliako eliza bizantziarra edo Gazako San Porfirio eliza ortodoxoa. Eliza honek azaroan bonbardaketa israeldar bat jasan zuen eta han babesa bilatu zuten 18 kristau hil zituen.

San Porfirio Gaza hiriko elizarik antzinakoena da, munduko hiru zaharrenen artean dago eta V. mendean eraiki zen. Fatxadak eta ondoko eraikin batek kalteak jasan zituzten erasoaren ondorioz.

Suntsitu den beste eraikinetako bat Gaza hiriko artxibo nagusia da, non bere historiaren lekuko ziren eskuizkribu eta dokumentu zaharrak zeuden.

«Suntsitutako ondarea eta leku arkeologikoak feniziar arokoak ziren, batzuk erromatarren garaikoak, batzuk K.a. 800 urtekoak, beste batzuk duela 1.400 urtekoak eta batzuk duela 400 urtekoak», Gazako Gobernuaren Prentsa Bulegoak salatu zuenez.

Gaineratu zuenez, Israelek Gazako ehun edo milaka urteko ondarearen aurka egindako erasoak «nazioarteko krimen argia» dira, eta gatazka armatuetako gertakarietan kultura-ondasunak babesteari buruzko 1954ko Hagako Konbentzioa ere urratzen dute. Guztira Israelgo armadak 104 meskita eta hiru eliza suntsitu ditu orain arte Gazako Zerrendan.

Gaza hiriko auzo zahar gehienak suntsitu zituen, eraikin historikoak, meskitak, museoak eta leku arkeologikoak barne, adierazi zuen Atid Abu Seif Kultura ministro palestinarrak. Halaber, Al-Azhar Unibertsitatea, Gazako Udalaren artxibo nagusia, bederatzi argitaletxe eta liburutegi, eta 21 kultura-zentro suntsitu izanak agerian uzten du erregimen sionistak palestinarren ondarea, sinboloak eta nortasuna suntsitu nahi dituela.

Gazako memoria historikoa gordetzen duten zentroei egindako kalteak beste eraso batzuetan ere nabaritzen dira, hala nola Gazako Udalaren artxibo nagusia suntsitu zuenean, Birzeiteko Unibertsitateak, Zisjordaniako zentro akademiko palestinarrak, adierazi zuenez.

Armada sionistak Al-Azhar Unibertsitateko campusari egindako erasoa justifikatu zuen, esanez Hamasek bere jarduera militarrerako erabiltzen zuela, okupatzaile israeldarraren argudio errepikakorra bere bereizi gabeko erasoak inolako frogarik erakutsi gabe azaltzeko. Ospitaletan, eskoletan zein meskitetan ere horrelako argudioak erabili ditu.

Askotan, soldadu israeldarrek harro erakutsi dute suntsiketa hau. Esaterako, Nathaniel Melchior eta Alon Segev, Israelgo Defentsa Indarren (FDI) 282a Artilleria Brigadako 404. batailoiko bi erreserbistek bizantziar garaiko olio-lanpara zahar bat nola eraman zuten erakutsi zuten.

«Bere forma biribilak atentzioa eman zidan», gogoratu zuen Nathanielek. «Lokatzez estalita zegoen, garbitu egin nuen, eta zer zen konturatu nintzenean, Israelgo Zaharkinen Agintaritzari deitu nion», gaineratu zuen. Gazako mugan «lanean» ari zirela esan zuen. Adituak iritsi zirenean, bizantziar garaiko olio-lanpara zahar bat zela baieztatu zuten, kontserbazio-baldintza bikainetan. Errekonozimendu-ziurtagiria eman zien.

«Gazako ahotsa», isilarazia

Eta ondare materiala ez ezik, kulturako erreferenteak ere jomuga izan dira. Hildako kontaezinen artean, Refaat Alareer poeta eta aktibista ezagun eta palestinarren ahotsik aktiboenetako baten heriotzak zirrara handia eragin zuen.

We Are Not Numbers (Ez garan zenbakiak) Gazako gazteei ingelesezko idazle bihurtzeko laguntza emateko proiektuaren sortzaile bat izan zen. Ramy Abdu bere zuzendariak nahita hil zutela salatu zuen. Aurretik hilko zutela esan zion mezu izugarria jaso zuen-eta.

Refaatek «Israelgo Inteligentziaren telefono dei bat jaso zuen, babestu zen eskolan aurkitu zutela jakinarazteko. Hil egingo zutela esan zioten. Eskola utzi zuen, beste batzuk arriskuan jarri nahi ez zituelako», ziurtatu zuen. Baina joan zen arrebaren apartamentua bonbardatu zuten eta biak eta haren lau semeak hil ziren, esan zuen Abduk. Alareerrek 44 urte zituen eta sei seme-alabaren aita zen.

«Gazako ahotsa» bezala ezaguna, Alareer poeta eta akademiko palestinarra bere lurraldearen historia kontatzeko ingelesez idazten zuten egile gazatarren belaunaldi baten figura nabarmena zen.

We are not Numbers proiektuak egile gazatarrak eta atzerriko “mentoreak” elkartzen zituen, eta haien errealitateari buruz ingelesez idazten laguntzen zieten.

Azaroaren hasieran, Alareerrek If I must die (Hil behar badut) izenburupean biral bihurtu zen poema bat argitaratu zuen X sare sozialean: «Hil behar badut, itxaropena ekar dezala, ipuina izan dadila», zioten azken bertsoek.

Israelgo lurreko erasoaldia hasi eta egun gutxira, Alareerrek uko egin zion bere jaioterria, Shujayea, Zerrendaren iparraldean uzteari, familia osoak eskatu bazion ere. «Akademiko bat besterik ez naiz, zibil bat, etxean. Ez naiz joango», erantzuten zuen beti, bere lagun Mohamed al Arairrek gogoratzen duenez. «Gazan ez dago leku segururik, eta etxean geratzea erabaki zuen», azaltzen zuen.

Alareerrek Israelek Gazan egindako bonbardaketen osteko eguneroko bizitza dokumentatu zuen X sare sozialean.

«Bolbora eta zementuzko geruza lodietan bilduta gaude», argitaratu zuen bere azken mezuetako batean, abenduaren 4an.

«Askok Shejaiyan harrapatuta jarraitzen dute, nire seme-alaba eta senide batzuk barne», adierazi zuen egun berean.

Hil baino bi egun lehenago bideo bat argitaratu zuen sare sozialetan, hainbat leherketa entzuten zirela.

«Eraikina dardarka dago. Hondakinek eta metrailak hormak jo eta kaleetan zehar hegan egiten dute», idatzi zuen Alareerrek.

Aldian-aldian eguneratzen zituen mezuak eta eskura zituen baliabide guztiak erabiltzen zituen bere ideiak sustatzeko.

«Basakeriak deskribaezinak dira», esan zuen Alareerrek The Electronic Intifada podcastean egindako elkarrizketa batean.

Hamasen urriaren 7ko erasoa gertatu eta gutxira, Alareer haserre agertu zen BBCrekin izandako elkarrizketa batean, «legitimoa eta morala» zela esanez.

Esan zuen «Varsoviako ghettoaren altxamendua bezalakoa» izan zela. Horren ondorioz, BBCk berriro ez elkarrizketatzea erabaki zuen.

ESTADIOAK, SUNTSITUTA EDO ATXILOKETA ZENTRO BIHURTUTA

Urriaren 7tik Israelek 88 atleta palestinar hil ditu lurraldearen aurkako erasoetan, 67 futbolari barne, Palestinako Futbol Elkarteak nabarmendu zuenez.

Kopuru horri kirol-munduko 24 funtzionario, administratzaile eta teknikari gehitu behar zaizkio.

Hildakoen artean daude Yahya Manhal futbol entrenatzailea, Rashid Dabour eta Ahmed Awad, selekzio nazionaleko jokalariak, Omar Al-Kilani epailea, eta Haitham Al-Arair eta Mohammed Al-Ghazal kirolariak.

Joan den astean, Israelgo Armadak Hani Al-Masdar hil zuen, Palestinako talde olinpikoko entrenatzailea.

Palestinako Futbol Elkarteak (PFA) bere webgunean adierazi zuenez, Al-Maghazi eta Gaza Sports taldeetako jokalari ohiak bizia galdu zuen Israelgo hegazkinek egindako bonbardaketa batean.

Joan den hilabetean, Elkarteak Nazioarteko Batzorde Olinpikoari eta Nazioarteko Futbol Federazioari dei egin zien jarrera irmoa har zezaten Israelek atleten eta sektoreak Gazan dituen instalazioen aurka egindako krimenen aurrean. Errusiako kasuan ez bezala, oraindik ez da zigorrik egon.

Halaber, Zerrendako Kirolen Kontseilu Gorenak salatu du Israelek dozenaka estadio ere suntsitu dituela.

Era berean, klubetako eta estadioetako egoitza batzuk «atxiloketa, tortura eta exekuzio zentro» bihurtu ditu.

Horien artean, Gazako hiriko Yarmouk estadioa atxiloketa gune gisa erabili zuten eta «munduaren aurrean krimen argi batean biluztera behartu zituzten dozenaka zibil», esan zuen Kontseiluak.

«Okupazio Armadak bortxaketa nabarmenak egiten ditu Palestinako kirolen aurka, gerra krimenen eta gizateriaren aurkako krimenen baliokideak baitira», adierazi zuen.

Urriaren 7a baino lehen ere, Gazako kirolarien egoera zaila zen, Israelek Zerrendaren gainean ezarritako blokeo gogorra zela eta. Horrek zaildu egiten zien kanpora lehiatzera atera ahal izatea edo beren kirol-diziplinak praktikatzeko beharrezko material guztiak izatea.