«Ohartarazi zidaten, bai, baina… Nolakoak diren euskaldun horiek!». Jean-Michel Blanquer Hezkuntza ministroak 2018an Pauera egin zuen bisitan Seaska eta Calandretako kideek antolatu zuten protestan entzundako hitzak dira. Blanquer erakusketa areto batean egiten ari zen ibilbidean zehar, Ipar Euskal Herriko Ikastolen Federazioko langile eta gurasoek etengabe egiten zituzten garrasiek eta interpelazioek eragin zuten ministroarekin batera Paristik etorritako politikari harritu baten adierazpen hau.

Blanquerrek eta bere lantaldeak behin baino gehiagotan pentsatu behar izan dute hori, 2017an postua hartu zuenetik, behin baino gehiagotan amore eman behar izan baitu euskaldunen protesten eta ekimenen ondorioz, nahiz eta momentuan momentuko eskaera zehatzak izan. Baina ostegun honetan jakin duguna, Hiriburuko Baste Quieta eskolan murgiltze sistema debekatzearen inguruan izan den politika aldaketa, garrantzitsuena da nabarmen. Orain artekoak gehien bat langile postuei loturik bazeuden, azken honek epe luzera ere eragina dauka, eta Ipar Euskal Herri osoko eskola publikoetan aplikagarria izan daitekeenez, hedadura oso zabala du.

Emmanuel Macronek boterea hartu zuenetik, Estatu frantseseko hizkuntza gutxituen kontrako erasoak anitzak eta ugariak izan dira, eta Hiriburukoa horien artean kokatzen da, 2008tik eskola publikoetan murgiltze eredua ahalbidetzen duen esperimentazioarekin bukatzea baitzuen xede. Baina Hezkuntza Ministerioak atzera egin behar izan du. Politikoki eta sozialki izan diren presio handien ondoren onartu behar izan du Baste Quietako eskolan murgiltzea onartzea eta gainera, Bordeleko Hezkuntza Akademiako errektoreak esan zuen bezala, «horrelakoak berriz ez gertatzeko», eskola publikoetan murgiltze eredua garatzeko marko bat egiteko bidea ere eramango du.

Euskarak ofizialtasunik ez daukan Ipar Euskal Herrian duela 50 urte lehen ikastolak sortu zirenetik, hezkuntza mailan eskubideak eta baliabideak lortzeko borrokak etengabeak izan dira. Hiriburuko kasuak erakusten duen bezala, bide luze eta gatazkatsu horrek gaur egun ere jarraitzen du, borrokarako arrazoiak ugariak baitira oraindik, baina aldaketa nabarmena da.

Alde batetik, euskarak berak eta euskarazko hezkuntzak babes politiko eta sozial ukaezina daukate orain, duela zenbait urte ez bezala. Horren erakusgarri da, bai eskola publiko eta pribatuetako sare elebidunetan, eta ikastoletan matrikulatzen diren haurren kopuruen gorakada, baita alderdi politiko ia guztietako hautetsiak publikoki euskararen alde agertzea. Gizartearen ikuspegia aldatu da, euskara jakitea harrotasun bilakatu da eremu askotan, eta kontra agertzea ez da lehen bezain erraza. Parisko Gobernuaren hizkuntzekiko ikuspegi jakobinoak ez dira Ipar Euskal Herrian partekatuak, ezta Macronen alderdiko hautetsien artean ere.

Bestalde, protestak berak aldatu egin dira; bere garaian ikastoletako guraso eta irakasleek Hezkuntza Nazionaleko egoitzak okupatzen bazituzten, orain negoziaketak politikariekin batera egiten dira. Eskola eta ikastoletako gurasoek parlamentariak, auzapezak, departamentu eta eskualde koltseilariak… dauzkate bidelagun. Karriketako mobilizazioak bulegoetako bilkurekin osatzen dira.

Larunbatean Baionan 1.000 pertsona bildu zituen manifestazioaren leloak ‘Euskarak murgiltzea behar du’ zioen. Ikasle gehienak sare publikoan eskolatuak daudela jakinik ‘Euskarak eskola publiko euskalduna behar du’ ere esan daiteke. Hori defendatzeak ikastolekin konpetentzian jar dezakeela uste duenik bada, baina Seaskatik anitzetan esan duten legez, «Ipar Euskal Herria ez da ikastolekin soilik euskaldunduko», hori dela eta euskaldun guztion erronka da Hezkuntza Nazionalak euskarari dagokion tokia eman diezaion aldarrikatzea. Borroka amankomun honekin Gobernuak atzera egitea lor daitekeela ikusi dugu, horregatik, borrokaz borroka eta urratsez urrats gehiagotan esanarazi behar dugu Parisen: «Ces Basques!».