Kontseilu Konstituzionalak maiatzan hezkuntza osorik euskaraz eskaintzen duen murgiltze eredua antikonstituzionala dela ebatzi eta gero, eskola publikoan eta pribatu katolikoan murgiltzea ezartzeko zailtasuna handitu egin da. Baina, presio eta negoziazioen ondoren Ipar Euskal Herrian eskatuak ziren lau eskoletatik hirutan ezartzea lortu da; ez, aldiz, Larraineko eskola publikoan, non klase bakarra dagoen. Hezkuntza Nazionaletik Zuberoako herriko egoera bereziki, eta beranduago aztertu nahi dutela adierazi dute.

Egoera horren berri emateko Ortzaizen eskaini duten prentsaurrekoan Larraineko auzapez Jean-Dominique Idiart borrokan jarraitzeko prest agertu da, eta egungo egoera politikoaren irakurketa kritikoa egin du, Ipar Euskal Herrian ohikoak ez diren ideiak «eskandalu gabe» plazaratuz.

Orain ezagutzera eman den eskolen irekiera lortzeko, zeintzuk izan dira eman dituzuen urratsak?
Izan dira bilkurak, eta ez bakarrik hautetsiekin, hezkuntza elkarteekin eta gurasoekin ere. Orokorki erraten ahal da prestatu garela berri ona errezibitzeko, edo txarrarentzat.

Irudiz Larraineren kasuan berria ez da hain ona, nahiz eta ez digute zuzenean deus esplikatu, tratamendu salbuespeneko hori zendako den. Nik ezin dut interpretatu, jakin nahi dut zeintzuk diren egiazko arazoak.

Beste hiru eskoletan ez bezala, errektoregotzak ez du Larraineko egoera aipatu prentsari igorritako agirian. Ez bada murgiltzea lortzen, zer egiteko asmoa duzue?
Ez badugu lortzen, prest gara murgiltzea guk gure aldetik egiteko.

Zer esan nahi du horrek?
Momentu batez eskolan ikusiko dugula guhaurrek gure baliabideekin euskara murgiltze sisteman haur ttipiei ematea, eta nola klase bakarra den plantan ezarriko dugu. 13 haur dira momentuko, baina badirudi haur gehiago izanen direla. Ttipietan badira 6 eta 8 artean, beraz horiek arrunt hunkituak dira, eta beraien gurasoak sistema horren zain dira.

Aurten murgiltzea eskola publiko gehiagotan ezartzea borroka bereziki garrantzitsua da, Kontseilu Konstituzionalak murgiltze eredua antikonstituzionala dela deliberatu ondoren.
Sistema biziki zentralizatua da. Bermatzen dira bere Konstituzioan, baina Konstituzioa lege orokor bat da, eta borondate politikoa bada, aldatzen ahal da, moldatzen ahal da oraingo biziari.

Ez dute inolako problemarik izan inmertsio bortxatua egiteko guri frantsesa erakusteko, zanpatuak izan gara gu eskolan, punituak eta umiliatuak. Ez dut inolako problemarik hori errateko zeren ez naiz bakarra, eta aipatzen dut ere erreparazio historikoa, edozeinek egin behar du, errekonozitzen badute gaizki egin dutela, eta niretako gaizki egin dute zapuztea gure hizkuntza, gure kultura, gure nortasuna. Hori behar dugu esplikatu eta lortu berdintasuna gure hizkuntza eta gure kulturarentzat. Erraten dudan horretan non da eskandalua? Egia delarik ez da eskandalua izan behar.

Zergatik uste duzu murgiltzea beharrezkoa dela?
Nire bi haurrak murgiltze sisteman eraikiak izan dira Seaskan, beraz borroka eraman dut nire bizi guztian, ttipi-ttipitik eta lizeora arte, eta oneko gauzak besterik ez ditut ikusi; nahi duten Euskal Herriko haur guztientzat nahi dut.

Larrainen gainera mugan bizi gara, eta beti so izan gara Parisi, Paueri eta Bordeleri buruz, baina baditugu auzoak nafarrak, eta Euskadi ere hor da; ez dut ikusten zendako ez duten gure haurrek izaten aski maila on bat postulatzeko han diren enpleguak. Badugu engaiamendu bat gure haurren interes gehiengoa lortzeko. Eta ez da bakarrik haurrentzat, baina herriarentzat.

Momentu honetan lau eskola horietan murgiltzea ezartzea eskatzen ari zarete, baina erraten ari zarenaren arabera, borroka anitz handiagoa da.
Niretzat bai, Euskal Herri osoak behar du mobilizatu euskarari buruz, zeren Euskal Herriarena da eta zinezko engaiamendua ukan behar du, ofizialtasuna arte.

Batzuek hori atzemanen dute gehiegi dela, baina jakin behar da Larrainen, 1988an, Marcel Accoceberry auzapeza zela, ofizialki delibero bat hartu zuen han ziren kontseiler guztiekin, ofizialtasunaren galdatzeko, eta euskararen berdintasuna galdatzeko.

Behar da erran garai horretan boterean zirenak ez zirela bortxatuak horrelako gaiak tribunalean ezartzera, zilegia zen edo ez deliberatzeko. 1992ko legeak hori bortxatu du berdintasun printzipioa aldarrikatuz, eta orain Gobernua tribunaletara joatera behartua da, ez bada ados ere. Eta hori ez da zilegi.

Horrek denak oraindik balioa badu. Ipar Euskal Herriko lehen herria izan da, beraz gure borroka ez da atzo hasia, segida bat da, eta pentsatzen dut segitua izanen dela ere beste herrietan.

Orain beste herriko etxe batzuk Hizkuntza Gutxituen Europako Itunaren baitan dagoen Tokiko Ituna sinatzeko prestatzen ari dira.
Horretan ere Estatuak kontradikzio bat badu, Hizkuntzen Karta izenpetzen du eta gero, berresteko momentuan, beti atzematen du aitzakia bat, lege supremoak ezin duela… baina lege supremoa, frantsesak soberanoak baldin badira, ahal dute aldatu.

Europak eta NBEko komisio batzuek beti kondenatu dute Frantzia erranez salbuespen egoera horiek behar direla konpondu. Pentsatzen dut Frantzian badirela frantses argiak eta horiekin ere borrokatuko gara gauzak zibilizazio honetan aitzina eramateko. Funtsean Frantzian ez dira bakarrik jakobino boteretsuak, badira beste guztiak ere.