Baxoaren azterketaren baitan Filosofia froga idazteari ekin zioten asteazkenean Ipar Euskal Herriko ikasleek. Hilabete amaieran brebeta azterketaren txanda izanen da. Horren karietara, iragan ekainaren 9an landutako adierazpena publiko egin zuten Bernat Etxepare lizeoko eta Seaskako lau kolegioetako ordezkariek.

Arratsaldean, berriz, Azterketak Euskaraz kolektiboko hamarka kide Hezkuntza Ikuskaritzak Baionan duen egoitzara hurbildu ziren. Zerbitzua hetsia zenez, ezin izan zuten espero bezala berehala okupatu eta sarrera blokeatu egin zuten. Polizia bortizki oldartu zen bertan bildutakoen aurka, kolpeka eta gas negar-eragileak erabiliz, baina azkenean eraikinera sartzea lortu zuten. Bertan pasa dute gaua. 

Azterketak Euskaraz dinamikaren baitan Ikuskaritzaren Egoitza blokeatu duten irakasle eta gurasoen aurka oldartu da frantses Polizia arratsalde honetan Baionan. (bideoa .@AEuskaraz ) pic.twitter.com/A410rcqGhD

— Maite Ubiria (@Maite_Ubiria) June 15, 2022

Ikuskaritzan gaua pasa dutenen artean dago Elorri Faltxa iraskaleak eta, NAIZ Irratiko mikrofonoetan azaldu duenez, bertan geratzeko asma dute: «Bi gau, hiru, lau... behar direnak igaroko ditugu erantzun bat jasotzen dugun arte».

Pap Ndiaye Hezkuntza ministro frantsesarekin biltzeko eskaria ere egin dute.

Aspaldiko aldarrikapena da azterketak euskaraz egin ahal izatearen ingurukoa. Ipar Euskal Herriko ikastoletako ikasleek 1986an egin zuten lehen urratsa brebeta euskaraz idazteko. Urteek aurrera egin ahala hainbat aitzinamendu izan ziren. Hala, 1995tik goiti frantses Hezkuntza Ministerioak onartu zuen Historia-Geografia azterketa euskaraz egitea, eta Matematikako ariketak ikasten zuten hizkuntzan idazteko parada ere ukan zuten bigarren mailako ikasleek. 2017an, aitzineko aldiz, Zientzietako azterketak ere euskaraz zuzenduak izan ziren.

Handik aurrera, ordea, egoerak okerrera egin zuen.

2018an kolegio eta lizeoetako urte bukaerak markatzeko egiten diren azterketak euskaraz osatzeko aukera mugatu zuen frantses Hezkuntza Nazionalak, zientzietako proba euskaraz egitea galaraziz.

2019an antzeko egoera errepikatu zen, erreforma berria aitzakiatzat hartuz. Hala, baxo azterketako Matematika eta Historia-Geografiako probak euskaraz egiteko debekua heldu zen. «Berezitasun baxo zientifikoko lan praktikoak frantsesez pasatzera behartzen gaituzte, berriz ere beste azterketa batzuk gure hizkuntzan eta urte osoan ikasten dugun hizkuntzan pasatzea debekatuz», oroitarazi zuten atzo Seaskako lau kolegioetako eta Bernat Etxepare lizeoko irakasle eta ikasleek adierazpen bateratu baten bidez.

Iaz egoera zuzenduko zen esperantza piztu zuen Asanblea Nazionalak hizkuntza gutxituak babestea xede zuen ‘Molac legea’ onartu izanak. Alta, Michel Blanquer Hezkuntza ministroak bultzatuta, frantses Gobernuan dagoen Emmanuel Macronen alderdiak lege proposamena atzera botatzea erabaki zuen.

Ukazioari aurre

Ukazioaren aurrean mobilizazio dinamika azkartuz joan da. Bernat Etxepare lizeoko ikasleek desobedientzia ekimena martxan eman zuten iaz. Filosofiako azterketa euskaraz idazteko hautua egin zuten. Horren ondorioz beren nota orokorra apaldu zen, euskaraz erantzuteagatik ez baitzieten zuzendu.

Bide beretik, egun batzuk beranduago kolegioko ikasleek brebeta osoki euskaraz aurkeztu zuten. Iazko ekaina bukaeran, finean, azterketak zuzentzeko zentroa blokeatu zuten Seaskako irakasleek, gurasoek eta ikasleek Donapaleun. Ildo beretik, baxo azterketako Filosofiako proba egin zen egun berean, atzo, Hezkuntza Ikuskaritza blokeatu zuten Baionan.

Guraso eta ikasleekin batera irakasleek ere parte hartu zuten protestan. Hain zuzen, bigarren mailako irakasleek, protesta gisa, iragarri berri dute ez dutela brebeta azterketa zuzentzeko lanean parte hartuko. Iaz ere hautu hori egin zuten. Hezkuntza Nazionalak isunak ezarriko dituen mehatxuari planto eginez, horixe bera eginen dute aurten ere, ekainaren 30ean eta uztailaren 1ean iraganen den brebeta azterketak zuzentzeari uko eginez.

«Gure eskubideen urraketa konstantea jasangaitza da eta, gaur egiten dugun adierazpen honetan, argiki helarazi nahi diogu Hezkunde Nazionalari gure hizkuntzaren gutxiestea ez dugula onartzen, baita eskubide guztiak bermatu arte borrokaren bidean urratsez urrats jarraituko dugula ere», ohartarazi zuten atzo plazaratu zuten adierazpenean Seaskako ordezkariek.