Gasteizko Legebiltzarreko lehendakari den Bakartxo Tejeriarekin bildu ostean, agerraldia egin du Foro Sozialak Giza Eskubide, Berdintasun eta Justizia Batzordean, non ‘Indarkeria zikloko giza eskubideen urraketen biktimen eskariak’ txostena aurkeztu duen. Foro Sozial Iraunkorreko kideek presidenteari azaldu diotenez, «txostenak Estatuko sei biktimak Madrilen (apirilak 6-Ateneo) eta Donostian (maiatzak 14-Miramar Jauregia) egindako bi jardunalditan adierazitako eskaerak jasotzen ditu».

Dokumentuak azpimarratu egiten du oso garrantzitsua dela giza eskubideen urraketak jasan dituzten pertsonak «errespetuz» entzutea, haien esperientziak ezagutarazteko eta haien testigantzak gizarteari helarazteko. Horrekin batera, gertatutakoa belaunaldi berriei transmititzearen garrantzia nabarmentzen da txostenean, topaketen, hitzaldien edo filmen edo dokumentalen ekoizpenaren bidez.

Zentzu horretan, Agus Hernanek, Foro Sozialeko kideak, «errealitate gogor honi premiaz eta determinazioz» aurre egin behar zaiola nabarmendu du.

Urrian nafar Parlamentuan aurkeztu zuten txostenak, halaber, Estatuaren biktimen testigantzei eta esperientziei maila publikoan ematen zaien diskriminazioarekin eta trataera desberdinarekin amaitzeko eskatzen du. Era berean, biktima guztiak modu homogeneoan ez tratatzea eta helburu politiko alderdikoietarako ez erabiltzea eskatzen du, kolektibo hori osatzen duten pertsona guztien ikuspegi eta iritzien aniztasuna aitortzea baizik.

Horrela, biktima guztiak kategoriarik eta diskriminaziorik gabe aitortzeko eskatzen dute beste behin, «urraketa berera, aitortza bera» premisan oinarrituta. Ildo horretan, «oinarrizko eskubidea, egiarena» bermatzen duten neurriak har daitezela eskatzen da, justiziaren, errekonozimenduaren, erreparazioaren eta ez errepikatzeko bermearen ondoren ahalbidetzeko. 1968ko Sekretu Ofizialen Legea indargabetzea, beraz, egiara iristeko beharrezko erreklamazio gisa agertzen da.

Gainera, Estatuak «epe labur eta ertainean» giza eskubideen urraketen praktikan duen erantzukizuna bere gain har dezan eta «Euskal Herrian giza eskubideen urraketekin gertatutakoari buruz Estatu mailan» pertsonek duten kontzientzia aldatzen lagun dezan eskatzen da.

Eneko Callek, txostena aurkezterakoan, helburu hauetarantz «pauso garrantzitsuak» eman direla azpimarratu du, baina hala ere, diskrimazio hori oraindik existitzen dela gehitu du Hernanek. «Babesik eza, hobetu beharreko politika publikoak eta ezjakintasun soziala» identifikatu ditu horren arrazoi gisa.

Agenda instituzionalean kokatzea

«Beharrezkoa da erakundeek biktima horiekiko konfiantza berreraikitzea eta, horretarako, beste martxa bat sartu behar da gai honetan», baieztatu du Hernanek. Zentzu horretan «tresna egoki» gisa definitu ditu bai EAEko bai Nafarroako legeak, baina biktimen aitortzarako ekitaldi instituzionalak aldarrikatu ditu «funtsezko tresna pedagogikoa eta dibulgaziozkoa» direlako «ETAren eta Estatuaren biktimak berdin-berdin babestuko dituen beharrezko erreseteo soziala egiteko».

Bide horretan, Lakuako Gobernuari «lan handiagoa» egitea eskatu diote eta espainiarrari «pauso erabakigarri bat ematea, egindako mina onartuta». «Egia ukaezina aitortu behar du: Espainiako Estatuak Giza Eskubideen urraketa larriak egin zituela herri honetan jasandako indarkerien zikloaren esparruan».

Bide horretan kokatu du 2023an beteko den Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren hilketaren 40. urteurrena agenda instituzionalean sartzea.