Une oso berezia bizi izan da larunbat honetan Durangoko Azokan, pantaila handian ‘Irati’ filmaren irudiak itzali eta Zugaza Zinemako aretoko argiak piztu direnean, eta bereziki Paul Urkijo eta bere lantaldea agertokira igo denean. Hunkituta –tartean batzuek begiak bustita zituzten– ikus zitezkeen ikusleak zein zuzendaria eta aktoreak. Txalo zaparradaz jaso du lantaldea publikoak. 

Pozarren igo dira eszenara zuzendariarekin batera Edurne Azkarate, Itziar Ituño eta Eneko Sagardoy. Besaulkietan zeuden Ramon Agirre eta Kepa Errasti ere, beste batzuren artean.

Etxean sentitu dira taldekideak. Emanaldiaren aurretik NAIZi egindako adierazpenetan hala nabarmendu dute. «Orain arte jaialdietan, genero fantastikoaz gozatzen duen publikoarekin partekatu dugu lana, baina guretzako berezia eta inportantea da aretoetan estreinatu baino lehen Azokan egotea –aitortu du Urkijok–. Euskarari eta euskal mitologiari, Euskal Herriko historiari, Euskal Herriko naturari omenaldia egin nahi izan diot filmarekin eta berebiziko garrantzia du aretoetan estreinatu aurretik ‘Irati’ Azokan erakustea, euskararen plaza izanda».

Otsailaren 24a da egun handia, filma zinema aretoetara iritsiko den eguna. Luze ari zaio egiten itxaronaldia. «Nik ja izatea nahi nuke, jendearekin partekatu nahi dut. Luze doa baina otsailean espazio gehiago izango dugu ahalik eta jende gehienak ikusi eta zinema aretoetan gozatu ahal izateko. Filma hau ahalik eta handien eta epikoen egin nahi izan dut bertan euskal paraje naturalak islatzeko eta hori zinemako pantailan gozatuko da gehien», gaineratu du.

Itziar Ituño ere pozarren zegoen. «Itzela da hemen egotea, emozio handia. Filma potentea da, gero ikusleek esango dute zer pentsatzen duten, baina niretzat, emakume eta euskaldun moduan, oso proiektu potentea da», kontatu du.

Mari gorpuztea «sekulako oparia» izan da aktorearentzat, «bizitzan egin dudan politenetarikoa», aitortu du.

Urkijorekin bat datoz Ituño eta Azkarate: «Durangoko plaza da filma honen lekua, aproposena», esan du Ituñok. Azoka Euskal Herriko plaza garratzitsua da eta Donostian Beldurrezko Astean aurkeztu ahal izan genuen arren hemen ematea ilusionagarria da», berretsi du Azkaratek.

Ikusleen babesa

Orain arte parte hartu duen lau zinema jaialdietan, denetan eskuratu du behintzat publikoaren saria. «Horrek zeozer esan nahi du», nabarmendu du Ituñok barre artean.

Jokatu duen pertsonaiaz galdetuta, hauxe esan du Azkaratek: «Erronka handia izan da. Nire lehen filma da, ikus-entzunezkoetan lana egin gabe nintzen orain arte. Oso babestua sentitu naiz, ekipo ederra osatu dugu eta giro polita sortu da. Zerbait berezia egin ari ginenaren sentsazioa izan dugu filmaketan», kontatu du.

Horixe izan da taldekideek, behin emanaldia amaituta, eta ikusleen zorionen artean helarazi dutena. «Argi neukan lokalizazio natualetan egin behar nuela. Eta latza izan zen lokatz eta euri artean mendian, basoan, errekan, kobazuloetan... filmatzea. Ekoizpen aldetik zaila izan da. Lantalde ausarta eta indartsua behar zuen. Oso giro polita sortu zen», adierazi die zuzendariak publikoan zeudenei.

Ideia nola bururatu zitzaion jakin nahi izan du ikusle batek eta galdera horixe luzatu dio Urkijori. «Herri honetakoa naiz eta txikitatik lagun izan dut. Obsesioa izan dut betidanik euskal mitologiarekiko, mendiaren edertasunarekiko. Eta obsesio hori ez da nirea, euskaldun guztiona da. Betidanik marraztu dut, istorioak kontatu nahi nituen eta horretarako daukadan erraminta ikus-entzunezkoak dira. Beti izan dut buruan sekulakoa litzatekeela euskal mitilogoa eta Erdi Aroa uztartuz proiekturen bat egitea. ‘Errementari’ren ostean ideiari bueltaka ari nintzela ‘El ciclo de Irati’ komikia irakurri nuen eta osagai batzuk zituela ikusi nuen. Egokitzea pentsatu nuen», gogoratu du. 

Goya sarietan egokitzapen alorrean izendatuta dagoela gogoratu die ikusleei Azkaratek, gasteiztar zuzendariak egin duen lana nabarmenduz. 

«Bitxia izan da nire lana, nik Eneko gorpuztu dut, ‘Aritza’ izena ondoren historiak eman dio. «Niretzat solomo asko jatea izan da», kontatu du umoretsu, bertaratu direnen barre artean, pertsonaiak eskatu zion eraldaketa fisikoa gogoan. Lanketa fisiko handia egin zuen zaldi gainean ibiltzeko. Esgrima ere ikasi zuen. Pertsonaia eraikitzeko orduan «ez sinestetik sinestera edo sinestetik ez sinestera egindako bidaia» izan dela azaldu du.

Filmaketa gogorra

Filmaketa gogorra izan zen, lokalizazio gehienak naturalak izan ziren eta ez da ohikoena. Ausardia eskatu du ekoizpen aldetik», gaineratu du.

«Plazer handia izan da, frantziar Estatuan zein espainiar Estatuan ia ezinezkoa da antzeko zerbait egitea. Eta oso ‘faktura’ ona dauka, baina, noski, horrekin bakarrik ez zoaz inora. Generazioz generazio pasako den zerbait egitearen sentsazioa ikaragarria da».

Euskararen trataerak ere ikusleen arreta piztu du. Eta taldea zoriondu dute. «Asko gozatu dut euskararekin, ezin ederragoa da», esan die batek. Ulertuko ez zenaren beldur izan direla onartu dute taldekideek, eta eman dioten garrantzia eta xehetasun txikiena ere nola zaindu duten azaldu dute. Gorka Lazkanoren lana –‘Errementari’n ere bera arduratu zen– goraipatu duten denek.

«Inpresio ikaragarria egin zidan kobazuloan –umetokian– euskara zaharraz eta suaz inguratuta Mari gorputzeak», aitortu du Itziar Ituñok.