Condor mendikate oparoan bizi diren «erraldoi» bakarti batzuen arrastoaren atzetik dabil Ekuador, eta oso informazio gutxi dago haiei buruz: Andeetako hartzak (tremarctos ornatus), Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasunaren (UICN) kalteberatasun-kategorien zerrendan dagoen espeziea.

«Betaurrekodun hartzak» ere esaten zaie, zenbait alek beren begien inguruan dituzten marka argiengatik. Hartz horiek bi metroko altuera eta 130 kilorainoko pisua izan dezakete.

Deigarriak, karismatikoak, bakartiak, igerilari eta igokari onak, hartzek zientzialariak urduri dituzte, eta azken hilabete hauetan Condor mendikateko aleak harrapatzen saiatzen ibili dira, Perurekin mugan, segimenduzko lepokoak jartzeko.

Horrekin, haien mugimenduei eta bizimoduei buruzko informazioa bildu nahi dute, espezie horren kontserbazio-planak zabaltzeko.

Radarretik kanpo

Condor mendikatean Andeetako Hartza kontserbatzeko ikerketa-proiektu baten bidez -2019an hasi zen-, adituek «lehen ezezaguna zen populazio hori ulertu nahi dute, mapatik kanpo zegoena, radarretik kanpo», dio Martin Bustamantek, Quitoko Zoologikoko zuzendariak.

Zientzialariek hartzek beste populazio batzuekin duten harreman maila eta aurre egin behar dieten mehatxuak ezagutu nahi dituzte, besteak beste.

Oraingoz, hartz populazio «garrantzitsu» bat aurkitu dute: «Badakigu hartz asko daudela, etengabe mugitzen direla hortik, helduaroan dauden arrak eta emeak dituztela, eta ugalketa-gertaerak daudela, kumeak ikusten ditugulako», zehaztu du Bustamantek.

Tranpa-kamerak erabiltzeak aukera eman die «biztanleria aktiboa» dela ikusteko.

Hartzak eta urrea, bateratze posible bat?

Quitoko Zoologikoko, Quitoko San Frantzisko Unibertsitateko (USFQ) eta Kanadako Lundin Gold meatze-enpresako adituek parte hartzen dute Condor mendikateko andeetako hartzen identitate genetikoa zehazteko ikerketan, Quitoko mendebaldeko edo Lojako (hegoaldea) hartzei egindako azterlanekin alderatzeko.

Juan Carlos Fonsecak, Lundin Gold operatzen duen Fruta del Norte urrezko lurpeko meategian lan egiten duen biologoak, Eferi Condor mendikatean adierazi dionez, proiektuaren azterketa-eremuan hartzak harrapatzen saiatzen dira, eta Ekuadorko betaurrekoetako hartzak kontserbatzeko ekintza-plan batean txertatzen da.

Asmoa da monitorizazio-lepokoak jartzea, eta odol- eta ile-laginak hartzea azterketa genetikoa egiteko, kontserbazio-estrategiak identifikatzen laguntzeko. Orain arte 40 hartz ikusi dituzte, baina ezin izan dute bat bera ere harrapatu.

«Hartz bat harrapatzea ez da hain erraza», azpimarratu du Fonsecak, hartzak meatze-proiektutik nahiko gertu daudela eta enpresaren erantzukizuna «esku hartutako eremuetan zehar igarotzea segurua izatea, ezer ez gertatzea eta, ahal den neurrian, inguruko eremuak ahalik eta ondoen kontserbatzea da, bizitzeko habitat nahikoa izan dezaten».

Hartzak «nolabait lasai dabiltzala dirudi, meatzaritzaren aurrean. Hartzak giza jarduerarekiko toleranteak dira nolabait», azaldu du Bustamantek.

Fonsecak seinalatu duenez, meategiko lana amaitu ondoren, ingurumenaren aldetik ingurua zegoen bezala gera dadin jarduten dute.

Identitate genetikoa

Bere osaera genetikoagatik, «populazio bakoitzak bere historia propioa du» eta «bakoitza kontserbatzeko erronka ere bada, leinu horiek mantentzea kudeatu behar baita, eboluzioaren historia hori», azpimarratu du Bustamantek.

Baina oraindik ez dituzte ulertzen hartzen egitura genetikoan dauden portzentajezko aldeak, besteak beste, haien ohituretan eta dietan eragiten baitute, bereziki Condor mendikatean, Amazoniako paisaia baten erdian baitago.

«Mendien agerpen indartsua da, eta leku horretan, adibidez, animalia-espezieak beste eremu menditsu batzuetan baino gorago iristen dira. Basoak ezberdinak dira eta ordokietan badira parkeen antza duten eremuak, 2.000 metroko altueran», adierazi du.

Horren guztiaren ondorioz, landare- eta animalia-komunitateak desberdinak dira, berezko ekologiarekin, eta hartza «funtsezko eragileetako bat» da, ekosistemetan duten rol ekologikoagatik.

Hartzak hainbat hektarea behar ditu bizirauteko eta basoan ibiltzeko; dinamismo baten sustatzaileak dira: adarrak eta zuhaitzen zati bat hausten dituzte elikatzen direnean, eta, ondorioz, landaredia bere birsorkuntza-dinamiketan sartzen dute.

Eta, oro har, «Condor mendikateko hartzei buruz oso gutxi» ezagutzen duten arren, Bustamantek nabarmendu du sektorekoa «biztanleria osasuntsua eta askotarikoa» dela, tokia pumekin, hormatzarrekin, mendiko txakurrekin, katagorriekin eta koatiekin, besteak beste, partekatzen duena.