Ingeborg Bachman eta Ngugi wa Thiong'o idazleen lan bana euskaratu dituzte

Bachmanen ‘Aldibereko’ bost kontakizunez osatutako liburua itzuli du Idoia Santamaria Urkategik. Afrikako kolonialismoa bertatik bertara kontatzen duen Ngugiren ‘Gerra garaiko ametsak’ Olatz Prat Aizpuruk itzuli duen lehen lan literarioa izan da. Biak literatura unibertsaleko sailera batu dira.

Erein eta Igela argitaletxeek indarrak batzen dituzte literatura unibertsaleko saila izenburu interesgarriz hornitzeko. Nazioartean irakurriak izatea merezi duten liburuak euskaratzeaz arduratzen dira, eta oraingoan Ingerborg Bachman austriarraren eta Ngugi wa Thing'o keniarraren lanak itzuli dituzte.

Olatz Prat Aizpururi egokitu zaio azken honen ‘Gerra garaiko ametsak’ itzultzea. Bere hitzetan, «haur eta nerabezaroko memoriak biltzen dituen liburua da. Irudituko zaigu dokumental bat dela». Autobiografia bat dela esan dezakegu, eta bertan idazleak azaltzen ditu bere tribuko kontu arruntak, familia antolatzeko moduak, etxaldeak nolakoak diren, ohiturak… baina arruntasun horretan «dena bustiko duen lanbro bat dator: britainiar kolonialismoa». Bere herrialdean gertatzen diren aldaketa guztiak ume baten ikuspuntutik kontatzen dira.

Ngugik berak errepresioa bere azaletan sufritu zuen kolonialismoaren kontra joateagatik atxilotu zutelako eta espetxean urtebete eman zuen, nahiz eta berak ez zekien zenbat denbora igaroko zuen bertan epaiketarik ez ziotelako egin. Egile oparoa da eta, estilo desberdinetan idatzi badu ere, Pratek uste du azpimarragarriagoa dela Afrikako pentsalari handienetakoen aurrean gaudela.

Liburuan aipatzen den beste kezketako bat hizkuntza da. «Esaten du ez dagoela hizkuntza txiki eta handirik, gutxitu eta zanpatuak baizik. Horregatik uste dut baduela garrantzia euskarara ekartzeak», aipatu du itzultzaileak. Era berean, uste du kolonialismoaren gaia eskoletan lantzerako garaian irakurgai interesgarria izan daitekeela honakoa «bizitza osorako irakaspenak» jasotzen dituelako. Pratek itzultzen duen lehen lan literarioa da, eta asko gozatu duela esan du.

Bachmanen ‘Aldibereko’, berriz, Idoia Santamaria Urkaregik itzuli du, lan honetan urteetan ibilitakoa. Bachmanek ere bazuen hizkuntzekin eta komunikazioarekin obsesio txiki bat eta, 50. hamarkadan idatzi zituen poema liburuengatik ezaguna egin bazen ere, prosara salto eman zuenean hizkuntzarekiko kezka argumentuaren gainetik nabarmentzen zuela leporatzen zioten kritikariek.

‘Aldibereko’ bost emakume protagonista dituen bost kontakizunez osatuta dago. Istorio independenteak badira ere, euren artean lotura bat dago. Bostetatik garrantzitsuenak lehena eta azkena dira, Santamariarentzat liburuaren bizkarrezurra osatzen dutenak. Orrialdeetan zehar, eta islatzen diren emakume desberdinei esker, bere garaiko gizartearen erretratua egiten du.

Lehen ipuineko protagonista libreko itzultzaile bat da, bere hizkera arruntean hainbat hizkuntza nahasten dituena. «Normalean beste hizkuntza bat erabiltzen dutenean letra etzanaz desberdintzen da, baina kasu honetan protagonistaren berezko gauza bat da eta ez nion beste hizkuntzei maila jaitsi nahi. Horregatik ez dut desberdindu», azaldu du itzultzaileak. Era berean, bi pertsonaien artean nork hitz egiten duen desberdintzeko –bata emakumea eta bestea gizona–, euskarak genero markarik ez duenez, hitanoa erabiltzea erabaki zuen.

Azken kontakizuna guztietan luzeena da, liburuaren erdia hartzen du, eta Santamariarentzat baita ere «borobilena», erreferentzia historiko eta literario ugari dituelako.