Nazioarteko Astronomia Elkarteak (IAU) 20 izen pare aukeratu ditu exoplaneta eta izar anfitrioientzako 603 proposamenen artean; horietako bi EHUren Zinetzia Planetarioen Taldeak proposaturikoak: hala, Gliese 486 izarrari Gar eta bere inguruko Gliese 486 b exoplanetari Su izenak jarri dizkio. 

Izenak proposatzeko lehiaketa Astronomia Kanpobiderako IAU bulegoaren 10.urteurrenaren ospakizunen esparruan antolatu zen. 91 herrialdetatik 603 proposamen egin ziren, eta 12 milioi herritarren parte-hartze zuzena bultzatu zuten.

2022ko Name Exo World lehiaketa astronomia «modu eskuragarri eta lagunkoi» batean landu, ezagutzera eman eta hedapena omentzeko helburuarekin egin zen. Lehiaketan zehar hainbat ekimen antolatu ziren, eta horietako bat zen 20 sistema exoplanetarioren izenak proposatzea. Izar eta planeta izenak gai komun baten bidez lotu behar ziren, aurrerantzean beste planetaren bat aurkituz gero, gai berari jarraipena emateko.

2022ko deialdian, hogei izar-planeta sistema izendatu dituzte, eta hizkuntza gutxituek izan dute lehentasuna. Izen batzuek jatorrizko fauna eta flora esanahi kulturalaz betetzen dituzte, adibidez, Batsenia (LHS 3844 b) & Kua 'kua (LHS 3844 b), Costa Ricatik datozenak; Bribri hizkuntzan txori eta tximeleta izendatzeko erabiltzen diren hitzak dira.

Beste izen batzuek literatur lanak dituzte oinarrian: hala nola Kosjenka (WASP-63) & Regoć (WASP-63 b), Ivana Brli-Mažuranić kroaziar idazlearen lana aipatzen duena; eta Filetdor (WASP-166) eta Catalineta (WASP-166 b), Antoni Maria Ali Sureda idazleak idatzitako Mallorcan folk talentuei erreferentzia egiten diena.

Mitologia eta mundu osoko loreak dituzte aipagai beste izen batzuek, Maa, Cherokee, Taira, Zoque, Txina eta Koreako hitzak horien artean. Aukeratutako izenen zerrenda NameExoWorld-en webgunean aurki daiteke.

Eric Mamajek, NameExoWorld-en 2022ko kanpainako ordezkariak, adierazi du parte-hartzearen garrantzia: «Aurkitu berri diren planeta hauen eta hauen izarren izen gogoetatsuek erakusten dute IAU-ren izen publikoko kanpainek mundu osoko jendearen irudimena erakar dezaketela».

Su eta Gar

EHUko Zientzia Planetarioen Taldeko kideek Gliese 486 izarrari Gar izena eta bere inguruko Gliese 489b exoplanetari Su deitura jartzea proposatu zuten.

Gliese 486 b planeta 2021. urtean aurkitu zen, NASAren TESS misioa eta, batez ere, Almeriako Calar Altoko Behatokiko Carmenes instrumentua erabiliz.

EHUko adituek Gliese 486 izarra eta hura gertutik orbitatzen duen Gliese 486 b exoplaneta izendatzeko aukeratu zituen izenak suarekin erlazionatuta daude, izarraren eta exoplanetaren tenperatura altuak direla eta. Izarra Lurretik 26 argi-urtetara dagoen nano gorri bat da, eta bere gainazaleko tenperatura 3.000°C ingurukoa da. Exoplaneta superlur bero bat da, eta izarraren inguruan duen biraketa oso hurbila eta azkarra da: orbitak 2,5 milioi kilometro inguruko (0,017 unitate astronomikoko) erradioa du eta planetak egun eta erdian soilik osatzen du bira. Orbita txiki horrek 430°C inguruko oreka-tenperaturara darama, Artizarraren azaleko tenperaturara, gutxi gorabehera.

Tenperatura horrek Gliese 486b bizigarri izatea ekiditen du, baina Lurraren antzeko tamaina duten exoplaneten artean egokienetako bat da atmosferaren karakterizaziorako eta barne-modelizaziorako. Eta hortik beretzat proposatutako izena: Su. Suak babesteaz gain, erre ere egin dezakeelako. Euskal mitologian, gainera, etxeko sua etxeko «jenioa» da, eta mesedeak eskatzen omen zaizkio. Bereziki sakratuak ditugu Gabonetako eta San Juan eguneko suak.

Gar izan da, bestalde, izarrarentzat aukeratutako izena; gori-gori dagoen gasezko bola baita. Astronomian oso ohikoa den lan egiteko moduaz (pasioz eta grinez) ere hitz egiten duen euskal esamolde indartsua ere da, «su eta gar», probestu da. Zerrendako beste 18ekin batera, James Webb teleskopioak behatuko ditu.