Maria Intxaustegi (Donostia, 1989) itsas historialaria da (EHUn ikasia), urpeko arkeologoa, urpekari profesionala eta alturako patroia. Floridatik Australiaraino ikerketak egin ditu hainbat itsas hondotan. Belaontziak garraiatu ditu Mediterraneoan eta Atlantikoan. 2019an espedizio gidari eta tripulatzaile gisa itsasoratu zen Europa bergantinean, 56 metroko luzera, 3 masta eta 27 belako itsasontzi klasikoan, Holandako banderaz. Sevillatik Magallaes itsasarteraino nabigatu zuen, eta handik Antartikara. Pazifikoan zehar jarraitzea zen asmoa, baina covid-19aren pandemiak Ushuaiatik Hagara berehala itzultzera behartu zituen.

Ondoren, Antartikara itzuli ziren, Hego Atlantikoa zeharkatu zuten Argentinako Hornos lurmuturretik Hegoafrikako Esperantza Oneko lurmuturreraino. Antartikako sei kanpainatan parte hartu du, 2023ko apirilean National Geographic-ek kontratatu zuen arte. Azken teknologiako Lindblad Expeditions itsasontzi polarretan nabigatzen du. Mariak dioenez, ontzi hauek «egundoko pepinoak» dira. Guk Barbadosen sartu aurretik hitz egin dugu Maria Intxaustegirekin.

Historia nautikoa ikertzen duzu eta zure abentura ozeanikoak ere egiten dituzu. Nondik dator itsasoarekin duzun lotura hain handia?

Betidanik. Erakarpen ulertezina da. Denbora asko igarotzen dut itsasoan, bai arlo profesionalean, bai aisialdian. Egunero saiatzen naiz igeri egiten, eta, bestela, uretako hegatsekin joaten naiz apnea egitera. Asko gustatzen zait belaontzian nabigatzea. Hainbat titulu lortu nituen eta profesionalki nautika munduan sartu nintzen, itsasontziak Barbadosera edo Martinikara eramaten, Mediterraneoa eta Ozeano Atlantikoa zeharkatuz.

Nola sartu zinen ‘Europa’ itsasontzian?

Ontzi-hondakinetan itsaspeko ikerketak egiten ari nintzela, Herbehereetako unibertsitate batetik idatzi zidaten, nik bidalitako curriculumari erantzunez. Elkarrizketa bat egin zidaten Utrelten. Itsasontzi klasikoetako nabigazio tradizionalaz zekien pertsona baten bila zebiltzan. Horrelako ontziak aztertu ditut, ondo kontrolatzen ditut haien aparailuak eta belak. Nire gaitasunak gustatu zitzaizkien eta halaxe sartu nintzen bergantinean. Sevillatik Punta Arenaserako zeharkaldia egin nuen Txileko Magallaes itsasarteraino. Malvinetara iritsi ginenean, mendizaletasuna eta elurra gustuko ditudala konturatu ziren, eta, historiari buruzko hitzaldiak emateaz gain, espedizio gidari izendatu ninduten. 2019tik aurrera hego hemisferioko uda guztiak Antartikan igaro ditut.

2020an, Covid-19aren eraginez, Ozeano Atlantikoa zeharkatu behar izan zenuten Amerikako hegoaldeko puntatik Europako ipar latitudeetaraino, inongo portutan gelditzeko aukerarik gabe. Geldialdirik gabeko 82 itsas egun izan ziren. Zure itsas esperientziarik bitxiena izan al da orain arte?

Arraroena zen ez zenuela beste ontzirik gurutzatzen, normalean -ozeanoa zabala izan arren- beti zamaontziak edo bestelako ontziak aurkitzen dituzulako. ‘Europa’ soilik zientzialariak eta bidaiariak lehorreratu ziren; tripulaziokoak bakarrik geratu ginen. Harreman pertsonal zein profesional ona zuen taldea osatzen genuen. Zorionekoak izan ginen, geure herrialdeetan konfinatuta egon beharrean gustatzen zaiguna egiten genuelako: nabigatu.

Mugak itxita zeudenez, ezin genuen portuetara hurbildu erregaiaz hornitzeko; beraz, belaz joan behar genuen, derrigorrez. Erregaia soilik erabiltzen genuen sorgailu osagarriak elikatzeko eta hozkailuentzat elektrizitatea sortzeko. Ipar Atlantikoko Gran Soleko bankura iritsi ginenean, bi antizikloi handik Mantxako kanalera heltzea eragotzi ziguten. Ondorioz, egun pare batez motorra erabili behar izan genuen. Eta horrelaxe iritsi ginen onik helmugara, 10.107 itsas miliaren ondoren.

Nola nabigatzen da hainbeste haize-oihal dituen bergantin batean, haizeak eta korronteek bakarrik bultzatuta?

Oso polita da bela guztiak zabalik ikustea eta jakitea abiadura onean nabigatzen ari zarela, pultsuan, denen artean kaboei tiraka. 27 belako aparailu karratuko itsasontzi handi batean edo 9 metrokoan oso pozgarria da eskuz egindako lana.

Zeintzuk izan dira jasan dituzun nabigaziorik gogorrenak: Ozeano Australekoak edo Mediterraneokoak?

Ozeano Australa eta Hego Atlantikoa ikusgarriak dira, haizea gelditzeko lurrik ez dutenez, abiadura eta olatu ikusgarriak hartzen dituzulako. Ez da hasiberrientzat, baina, nola funtzionatzen duen dakizunean, ez da zaila, oso errepikakorra da. Badakizu sei metroko olatuak izango dituzula hamar egunez. Ez da ezer gertatzen. Bagoaz!

Mediterraneoa eta Gran Sol bezalako itsasoak arazoak sor ditzakete, sortzen diren olatuak ez direlako hain jarraituak eta leku desberdinetatik datozelako. Mediterraneoan 45 minutu soilik iraun dezaketen denboraleak egon daitezke, baina itsasontzia intxaur azal bat balitz bezala kulunkatzen da.

‘Europa’n Hego Atlantikoa zeharkatu zenuen muturretik muturrera, hau da, Hornos lurmuturretik Esperantza Oneko lurmuturrera. Bidean, Hegoaldeko Georgiara iritsi zineten eta Acuñako Tristan artxipelagoan egon zineten, planetako leku bizidunik urrunena dena. Abentura zoragarria izan behar du…

53 egun behar izan genituen Lurmutur Hiriko ontzioletara iristeko, konponketak egin ahal izateko. Izan ere, hainbeste aparailu dituen belaontzi batek gutxienez bi aldiz igaro behar du ontziolatik.

Itsasaldian presio txikiak eta denboraleak izan genituen. Weddell itsasoan nabigatu genuen, Ozeano Antartikoan, Ernest Shackletonen ‘Endurance’ ontzia hondoratu zen lekuan.

Hegoaldeko Georgia uhartean lehorreratu ginen. Bertan topo egin genuen ‘Endurance’ aurkitu zuen Hegoafrikako ‘Agulas’ ontzi-izotz hauslearekin. Elkarrekin bisitatu genuen Shackletonen hilobia, haren heriotzaren mendeurrenean (1922).

Hamar egunetan igaro ginen Roaring Forties-etik (40 Burrunbatsuak) Tristan de Acuñara, Britainia Handiko Hego Atlantikoaren erdian dagoen artxipelagora. Munduko uharterik bereziena da. Egia esan, hiru uharte dituen artxipelagoa da eta horietako bakarrean bizi da jendea. Hiriburua Edinburgo de los Siete Mares da, non 200 pertsona inguru bizi diren, sumendi txiki baten hegalean. Erabat bakartuta daude. Ez dago aireporturik eta sartzeko modu bakarra da Hegoafrikatik urtean 10 aldiz itsasoratzen den arrantza-ontzi bat. Kai txiki moduko bat erabiltzen dute, baina haizea alde duzunean bakarrik amarra daiteke bertan. Ikusten duzunez, leku liluragarri baten ezaugarri bereziak.

Egun bakarra pasatu genuen han; Covid 19 protokoloaren ondorioz, ez ziguten utzi lehorreratzen, bertakoen batez besteko adina altua delako. Handik bi astera Lurmutur Hirira iritsi ginen. Eta dena ondo bidean, ‘National Geographic’-ekin itzuliko naiz, eta oraingoan Tristan de Acuñako lurra zapaltzea espero dut. Gainera, bertako otarrain-sandwich tipikoa jango dut. Esaten dutenez, derrigorrez probatu behar da!

Nola pasatu zara ‘Europa’ ontzitik National Geographic-en lan egitera?

Profesional gisa hazten jarraitzeko plataforma bikaina da. National Geographicek, Lindblad Expeditions-ekin batera, lau ontzi ditu, horietako hiru polarrak. Bidaiariak daramatzate, baita zientifikoak ere. Lehen Hezkuntzako irakasleei prestakuntza programa bat eskaintzen zaie, ondoren haiek ikasleei naturarekiko eta urrutiko parajeekiko maitasuna irakatsi ahal izateko.

2023ko apirilean hasi nintzen; Lisboan ontziratu eta Dublinera abiatu ginen, Islandiara iritsi eta Baltikoa inguratu genuen. Oso polita izan zen. Hortik Japoniara salto egin nuen, eta oraintsu Antartikara iritsi naiz berriz.

Urpeko historialari gisa hitzaldiak prestatzen ditut, espedizio gidaria naiz eta, gainera, urpekaritza egiten dut itsas hondoak grabatzeko eta laginak lortzeko. Antartikan, zodiaka erabiliz, zientzialariak glaziarrera eramaten ditut. Uda honetan Groenlandian urpean igeri egingo dut itsas mortsa eta hartz artean.

Nolako esperientzia izan zen Japoniako irletan nabigatzea?

Japonia erdialdeko eta hegoaldeko irletako zirkumnabigazio bat izan da, Taiwanen amaitutakoa. Itsasaldia Koben hasi genuen, itsasertzetik nabigatu genuen hilabete eta erdiz, ontzi atzerritarrik inoiz ikusi ez zuten portu batzuetara iritsiz.

Uharte batetik bestera zoazenean, bitxia da ikustea nola aldatzen den bertakoen fisionomia, haien izaera, janaria eta filosofia. Horietako bat Yonaguni da. Esaten da haren hondoetan hiri bat ezkutatuta dagoela, Japoniako Atlantida misteriotsua balitz bezala. Han urperatu nintzen, eta egia da formazio geologiko oso geometrikoak daudela, baina hortik esatera zibilizazio galdua dela...