Gasteizko Turismo Sailak gogorarazten duenez, Dolomiten Antzinako Lantegia museoa Industria ondarea da, eta Armañongo Parke Natural itzelari protagonismo osoa emateko ahaztu nahi izan ordez, zaharberritu egin nahi izan da, tradizioz meatzaritzarako baliatu den eremu baten historia ulertzeko.

XX. mendeko euskal industriaren urte gorenetan, Ambasaguas Karrantzako auzoa izan zen inguruko gune nagusia, Ranero haitzeko (Armañongo Parkea) dolomia meategia ustiatzen zuen lantegiari esker. Material hori harrobitik lantegira garraiatzen zen aireko tranbia bati esker.

Pozalaguako haitzuloaren aurkikuntza

Tranbiak 2,9 kilometroko bidea egiten zuen eta orduko 90 balde garraiatzen zituen. Hain zuzen ere, harrobiko ustiaketa lanetan ari zirela aurkitu zuten Pozalaguako haitzulo ikusgarria. Aurkikuntza berria hain handia zenez, meatzaritza jarduera eten egin behar izan zen eremu horretan, haitzuloari eusteko. Lantegia 1990an itxi zen, 40 urtez baino gehiagoz martxan aritu ondoren.

Lantegiak jatorrizko eraikuntzaren bosten bati eusten dio, eta Eusko Jaurlaritzako Kultur Ondare izendatu zuten 2002an, Monumentuen kategorian. Eraikina eraitsi eta ahaztu ordez, museo gisa ireki da. Museoak ez dio natur inguruneari xarma kentzen; aitzitik, paisaiaren osagarri da, bisitariari erakutsi ahal izateko eremu horren benetako funtsa. Multzo horrek industria iraultza gogoratzeaz gain, bertatik bizi izan ziren ehunka familien historiak ere ekartzen ditu gogora.

Estalaktita eszentrikoak

Pozalaguan geldialdia egiten duenak benetan gozatu egingo du. Leize-zuloak 125 metro ditu luzeran eta 40 metroko sakonera duten lau amildegi. Munduko estalaktita eszentrikoen kontzentraziorik handiena du. 1957an aurkitu zuten paregabeko leku hau, ondoko harrobian egiten ari ziren lanei esker.

Estalaktita eta estalagmita ugari ditu kobak, baina ikusgarrienak eszentrikoak dira. Estalaktita mota horiek, grabitatearen indarrari aurre eginez, norabide guztietara hazi eta zabaltzen dira, irudi bitxiak sortuz. Auditorioa izeneko aretoa ere ikusteko modukoa da, gela handi honetan ura duten karbonatozko presa txiki ugari daude.