Oxfordeko Unibertsitateak Science Advancesen argitaratutako ikerketa baten arabera, edateko uraren kudeaketaren antzinako aztarnak Divonako (Cahors, Toulousetik gertu) antzinako erromatar akueduktuko hormetan eta lurrean metatu ziren kare-biltegietan identifikatu dira.

Ebidentziak erakusten du gordailu horiek erregularki eta partzialki kendu zirela mantentze-lanetan zehar. Honako hau adierazten du: «Karbonato-andeletan mantentze-lan erregularreko arrastoak aurkitu izana... hala nola erreminta-markak, kaltzitako deformazio-bikiak, garbiketa-hondakinak eta konponketak... erromatarren mantentze-ekipoek karbonatoa eskuz kendu izanaren froga dira».

«Azkar eta inoiz ez udan»

Dokumentuak azaltzen duenez, hainbat hamarkadatan, deposituek zentimetro askoko lodiera izan dezakete, akueduktuaren kanala oztopatuz, garbitzen ez badira. Ikerketaren arabera, bakoitza bost urtera garbitzen zen. Sextus Julius Frontinus autore erromatarrak gomendatutakoaren arabera, «azkar eta inoiz ez udan» egiten zen garbiketa. Erromako hiriko obra hidraulikoen ikuskatzaile (kontserbatzaile) zenean akueduktuak mantentzeari buruz ezagutzen zen tratatu bakarra idatzi zuen.

«Hasieran, ez genekien benetan zer bilatzen ari ginen... hori aurkikuntzekin gertatzen da: ezusteko onak eta txarrak... Hala ere, gure ustez, antzinako hiri bakoitzeko akueduktu bakoitzeko karbonato-ikerketak bere mikro-historia propioa du erromatar bizitzako historiarik handienean, errebelatua izateko esperantzan», azaldu du ikerketaren egile nagusiak, Gul Sürmelihindi geoarkeologoak.

Ebidentzia arkeologikoak iradokitzen du Divonako akueduktuak I. mendearen hasieran funtzionatu zuela. K.a. IV. mendera edo V. mendearen hasierara arte. C. Mantentze erregularrak, maiztasun txikiagoz bada ere, akueduktuaren azken urteetara arte jarraitu zuen.

Dokumentuak honako hau dio: «Oxigeno-isotopo egonkorrak aztertzen ditugu akueduktuko uraren tenperaturaren urtaro-aldaketa (ziklikoa) zehazteko, eta profil hori erabiltzen dugu geruzak zenbatzeko, akueduktuaren 88 urteko jarduera erregistratuz. Isotopoen profil horretan desadostasunek erakutsi zuten garbiketaren arteko denbora-tarteak 1 eta 5 urte bitartekoak izan zirela, 2,8 urteko batez bestekoarekin, eta horrek garbiketa-erregimen erregularra iradokitzen du».

Oxigeno isotopoen profilaren formak erakutsi zuen garbiketa bakoitza denbora gutxian egin zela, ziurrenik hilabete baino gutxiagoan, eta garbiketa hori udaberrian, udazkenean edo neguan egin zela, baina inoiz ez udan.

Erromatarrek ura nola kudeatzen zuten argitzeaz gain, taldeak dio akueduktuko lanak tokiko ekonomiari eta egonkortasun politikoari buruzko zerbait erakusten lagun dezakeela. Agian, modu kezkagarrian, honako hau esaten dute: «Mantentze erregularra hiri zahar baten ondo egituratutako erakunde baten ebidentziatzat har daiteke, eta mantentze ez hain erregularrak, berriz, estres sozioekonomikoa adierazten du».

Divonako akueduktuei eta inguruko akueduktuei buruzko ikerketa abian da; izan ere, egileek susmatzen dutenez, antzinate berantiarreko erromatar bizitzari buruzko informazioa ez ezik, Frantziako Estatuaren hegoaldeko gizartearen azken kolapsoari buruzko informazioa ere eman dezakete, arrazoi politikoak eta ingurumenekoak direla eta.