Europar Batasunak bat egin du Estatu Batuek 2018tik Txinarekin duten merkataritza-gerrarekin. Duela hilabete, Biden administrazioak beste maila bat igo zuen, % 25etik % 100era igo baitzizkien muga-zergak ibilgailu elektrikoei, baita litio-ioizko bateriei (% 7,5etik % 25era), erdieroaleei eta eguzki-zelulei (% 25etik % 50era) eta mineral kritikoei (% 25eko aduana-zerga berria) ere. Bestalde, Europar Batasunak iragarri berri du muga-zergak igoko dizkiela auto elektrikoei gaur egungo % 10etik % 27,4 eta 48,1 arteko tartera.

Europako Batzordeak emandako arrazoien arabera, Txinako auto elektrikoen balio-kateak mailegu subsidiarioak, zerga-salbuespenak eta lursail merkeak jasotzen ditu. Hala ere, bai Europako gobernuek, bai Estatu Batuetako gobernuak estatu mailako dirulaguntza masiboak eman dizkiete beren industria automotrizari, energia berdeari eta ekipo estrategikoei. Adibidez, AEBetan 2022ko Inflazioa Murrizteko Legeak 821.000 milioi dolarreko pizgarriak biltzen ditu barnean. Badirudi Txinak arrazoi berak argudiatuko dituela erantzuten badu, zilindrada handiko Europako ibilgailuei edota sektore aeronautikoei edo nekazaritza eta abeltzaintzako produktuei muga-zergak igoz. Ezin dira dumping arrazoiak argudiatu, hau da, atzerriko merkatu batean ekoizpen-kostua baino merkeago saldu; txinatar fabrikatzaileek Europan ibilgailu elektrikoak saltzen baitituzte Txinan baino garestiago. Beste arrazoi batzuk segurtasun-arrazoiei lotuta daude; adibidez, 2019an Googlek Huawei telefono-konpainiari Android eguneratzeko zerbitzua emateari utzi zionean edo Internetera konektatutako txinatar ibilgailuak debekatzeko proposamena egin zenean.

Merkataritza-gerrak estatuen arteko merkataritzari neurri murriztaileak ezartzean datza. Logika espiralean muga-zergak, erregulazio oztopoak, muga kuantitatiboak, zigorrak, esportatzeko debekuak eta bestelako tirabirak konbinatu ohi dira. Neurri horiei esker, atzerriko produktuak garestiagoak dira, eta, beraz, tokiko kontsumitzaileek produktu horiek erostea zailtzen dute, tokiko enpresak sustatuz eta kanpoko lehiatik babestuz, ez baitaude muga-zergaz zamatuta.

Historian aztarna sakona utzi zuena Estatu Batuek 1930ean hasitako merkataritza-gerra izan zen. Gerra horrek 20.000 nekazaritza- eta industria-produktu baino gehiagoren muga-zergak nabarmen igo zituen, Depresio Handiaren ondorioak arintzeko neurri gisa, eta bazkide komertzialen erantzun baliokidea ekarri zuen. Horren ondorioz, munduko merkataritza % 66 uzkurtu zen 1929tik 1934ra bitartean (urte horretan kendu ziren muga-sari horiek).

Bigarren Mundu Gerraren ondoren, esperientzia hura oroimenean, merkataritza librea sustatzeko oinarriak ezarri ziren; lehenik, GATTren negoziazio txandekin, eta ondoren, 1995ean Munduko Merkataritza Erakundea (MME) sortzearekin. Bederatzi merkataritza-negoziazio txanden bidez, nazioarteko merkataritza are gehiago liberalizatu nahi izan da, eta herrialde guztientzako baldintza-berdintasuna sustatu. Hala ere, merkataritza-arauek mesede egin diete, batez ere, nazio industrializatuei, eta herrialde pobreenak desabantailan utzi dituzte. Hori oso argi geratzen da ehungintzako eta nekazaritza eta abeltzaintzako produktuei dagokienez. Garapen-bidean dauden herrialdeek lehia-abantaila handiagoak dituzte salgai horietan, baina hamarkada luzeetan ez dira sartu akordioetan, eta, ondorioz, iparraldeko herrialdeek muga-sariak eta dirulaguntzak erabil ditzakete hegoaldeko lehiari aurre egiteko. Ehun-produktuak 2005etik aurrera liberalizatu egin ziren, baina, trukean, herrialde periferikoek zerbitzuak liberalizatzeko eta jabetza intelektuala babesteko akordioak onartu behar izan zituzten, beren interesentzat kaltegarriak zirenak. Nekazaritza eta abeltzaintzako produktuen muga-zergen armagabetzeari Dohako negoziazio-itzulian ekin behar zitzaion teorian, hegoaldeko herrialdeek oztoporik gabeko sarbidea izan zezaten herrialde zentraletako merkatuetan. Baina negoziazio-txanda 2001ean hasi zen eta 2005ean amaitu behar zen. Gaur egun, amaitu gabe dago.

Azken batean, merkataritza-gerrak botere-gerrak dira. Interesek arautzen dute politika protekzionisten eta librekanbisten arteko hautua, eta interesek adostutako arauak zapuztu ditzakete. Muga-zergen igoerek kaltetutako herrialdeek nazioarteko aduana- eta merkataritza-arauen urraketa salatu egin dezakete MMEren Diferentziak Konpontzeko Organoaren aurrean, eta haien ebazpenei helegitea jartzeko Apelazio-Organoarengana jo daiteke. Baina, harrigarria bada ere (uler bedi ironia), 2019az geroztik geldirik dago, Estatu Batuek uko egin baitzioten ordezko epaile berriak izendatzeari. Herrialdeek lege-errekurtsoa jar dezakete, baina ez du amaieraraino iristerik. Bide legalen faltan logikoa da modu berean erantzutea, muga-zergak igoz.

Historia ekonomikoak erakusten digu nola merkataritza librearen defendatzaile nagusiek, hala nola Estatu Batuek, Erresuma Batuak, Frantziak, Alemaniak eta Japoniak, politika protekzionistak erabili zituzten beren industriak sustatzeko garapen ekonomikoaren funtsezko uneetan. Ha-Joon Chang ekonomialariak, adibidez, “Kicking Away the Ladder” liburuan erakusten du nola ipar globaleko herrialdeak potentzia ekonomiko bihurtu ziren orain kritikatzen dituzten politikak aplikatuz, eta nola eragozten dieten garapen-bidean dauden herrialdeei estrategia berak erabiltzea. Adibidez, merkataritza-fluxuak, inbertsioak eta finantza-fluxuak liberalizatzeko erreformak inposatu ziren 90 herrialde baino gehiagotan, mailegu berriak emateko, Nazioarteko Diru Funtsak eta Munduko Bankuak baldintza bezala Egitura Egokitzeko Planak ezartzera behartzen zituztenean.

Merkataritza-gerra honetan, bi bloke hegemonikok, AEBek eta EBk, protekzionismoa indartzen dute. Zaharkituta eta erlatiboki gainbeheran dauden hegemonia horien helburu nagusia Txinaren merkataritza-kuota, bai eta goi-teknologiako produkzioan lortutako pisua ere, gero eta handiagoa geldiaraztea eta hari buelta ematea da.