EAJk eta EH Bilduk 27na eserleku batu zituzten apirilaren 21eko hauteskunde zenbaketan, eta ezker subiranista jeltzaleen aurretik egon zen denbora luzez, baina D 'Hondt Legeak Gipuzkoako azken legebiltzarkidea eman zion PSEri, eta Ortuzarren taldeak Lehendakaritza mantentzea lortu zuen Anduezaren alderdiari esker.

Hauteskunde autonomiko horien historia nabarmen aldatu zen 2023ko azaroan. EAJk hautagaia aldatu zuen. Mundu guztia Iñigo Urkulluk jarraituko zuen ala ez galdetzen ari zen bitartean, baina bere borondatearen menpe egongo zela ziurtzat jota, EBBk bazterrean utzi zuen. Prozesu desordenatua izan zen, erabakia hedabideetan filtratu zen eta hautagai berri bat izendatu zen, Imanol Pradales, lehendakari izan edo ez erabaki garrantzitsua hartzeko ordu gutxi batzuk baino izan ez zituena.

Eta EH Bildun ere ezustekoa izan zen. Begirada mediatiko asko zeuden (desinformatuak edo desinformatzaileak) Arnaldo Otegirengan jarriak hautagai gisa. Uste horiek hazten utzi zituen berak, udara hasieran hartutako eta oinarrien onarpenaren zain zegoen erabaki bat babesteko. Pello Otxandiano aukeratu zuten hautagai.

EAJ beheranzko hauteskunde ziklo batetik zetorren, eta pizgarri baten bila zebilen. PSEri esker zaplaztekoa (Ajuria Enea galtzea) gelditzea lortu zuen. EH Bildu hauteskundez hauteskunde hazten ari zen, eta etorkizuneko ikuspegia eta aukerak izango zituen buruzagi instituzional berri bat behar zuen. Emaitza sei eserleku eta 90.000 boto inguru igotzea izan zen.

Jeltzaleek lau legebiltzarkide galdu zituzten eta ia lau puntu portzentajean. Andoni Ortuzar EBBko presidente nagusia Sabin Etxean izan zen hauteskunde gauean eta EAJk EAEko hauteskunde autonomikoak irabazi zituela aldarrikatzea ere mugarria izan zen. Orain arte hori baitzen ohitura; ez zegoen zalantzan nork irabaziko zuen, baizik eta zenbateko aldeaz irabaziko zuen EAJk.

Izan ere, kanpaina osoan eta aurreko asteetan, inkestak berdinketaren, EAJren garaipen minimoaren eta EH Bilduren garaipen estuaren artean ibili ziren. Sabin Etxeko bosgarren solairuan tentsio handia pilatu zuten, arrisku handiko apustua egina zutelako Iñigo Urkullu baztertuta eta haren ordez oso ezaguna ez zen hautagai bat jarrita. Inoiz ezingo dugu jakin zer gertatuko zen aurreko lehendakaria mantendu izan balute. Batzuentzat, hautesleria tradizionalari eusteko bermea zen. Beste batzuentzat, aldiz, oztopo bihurtua zen gizartearen zati handi batentzat agerikoak ziren arazoak ukatzeko jarrera harroputzarengatik.

Hauteskundeak igaro ondoren, Imanol Pradalesek ez zuen gainerako alderdiekin bilera bakar bat ere egin. PSErekin ituna egitea izan zen EAJk mahai gainean izan zuen aukera bakarra. Eneko Andueza eta bere alderdia harrotuta iritsi ziren negoziaziora. 2020. urtean baino %0,57 boto gehiago jaso zuen -foru hauteskundeekin alderatuta, babesa galdu zuten- eta bi eserleku gehiago, 10etik 12ra. Izan ere, igoera horrek bermatzen zion gehiengo osoa gobernu koalizioari.

Kanpainan zehar, Eneko Anduezak ez zuen zalantzarik izan bere bazkideak izango zirenen aurka egiteko, eta hauteskundeen ondoren, egoera ezin hobean zegoen Gobernuan pisu handiagoa eskatzeko. Inork ez zuen espero horrek ekarriko zuenik mende honetan sailburu gehien izan dituen gobernua eratzea; izan ere, obrak egin behar izan dira Legebiltzarreko osoko bilkuren aretoan, Jaurlaritza osoa lehen lerroan jartzeko. 27 eserlekurekin, EAJk 10 sailburu ditu; 12 eserlekurekin, PSEk, 5.

Baina, horrez gain, EAJk Justizia eta Giza Eskubideen Saila eman zion PSEri (haren mende daude espetxe politika eta Gogora Memoriaren Institutua). Aurreko Jaurlaritzako gai horien arduradun jeltzaleek azken unean izan zuten aldaketaren berri, eta askok traizio gisa bizi izan zuten hura; ez hainbeste haiei egindako traizioa, baizik eta ordura arteko ildo politikoari egindakoa.

Imanol Pradalesek ekainaren 22an hartu zuen lehendakari kargua, Gernikan, eta bi egun geroago bere sailburuek. Deigarria izan zen jeltzaleen erabateko berrikuntza. Lehendakari berriak Nerea Melgosa bakarrik mantendu zuen bere postuan, baina eskumen asko galduta, eta Bingen Zupiria Kulturatik Segurtasunera aldatu zuen, ia guztien harridurarako. Gobernu gaztetu bat osatu zuen, ukitu teknokratikoekin; Iñigo Urkulluren sailek izandako taldeak desegin zituzten eta beste batzuekin ordezkatzen joan dira. Izan ere, abenduan, oraindik ere, ekainean sortutako egitura organikoak aldatzen ari dira, nolabaiteko inprobisazioaz.

Imanol Pradalesek Iñigo Urkulluren moduak humanizatu egin ditu, eta zenbait puntutan, Osakidetzarenean kasu, ia zuzenketa bat aurkeztu die bere aurrekoaren jokabideei. Baina aldaketa sakona baino gehiago forma aldekoa dela dirudi. Eta aurrekontuen negoziazioa nola garatu den begiratuz gero, ezta hori ere. Prozesu hori oposizioak gainditu beharreko azterketa gisa aurkezteko ohiturari eutsi zaio, eta Gobernuaren proposamenarekin bat egiteko eskatu zaio hari. Goizaldean egindako ultimatum eta guzti.

Bitartean, Pello Otxandiano EH Bilduren formak sendotzen ari da, gobernatzeko aukera duenerako oinarrizko zimenduak finkatu nahi dituen oposizio eraikitzaile gisa agertuz.

2024ko apirilaren 21eko hauteskundeek beste ondorio bat izan zuten, eta, aurreikusi zitekeen arren, nolabaiteko ustekabea izan zen. Ezker konfederala deitutakoaren ia desagerpena. Ahal Duguk eta Sumarrek bereizita egin zuten bidea, eta emaitza Araban eserleku bakarra lortzea izan zen. Gainera, Jon Hernandez PCE-EPKko idazkari nagusi eta Ezker Anitza-IUko militanteari dagokio eserlekua. Alba Garcia Sumar mugimenduko lehendakarigaia Legebiltzarrean sartu da, baina aholkulari gisa. Miren Gorrotxategi Elkarrekin Podemos-Alternativa Verdeko hautagaiak ere ez zuen eserlekurik lortu eta politika utzi du.

Gogoratu behar da Elkarrekin Podemos izan zela EAEko lehen indarra 2015eko Gorteetarako hauteskundeetan, 317.674 botorekin, baita 2016an ere. EH Bilduk dar-dar egin zuen hark hurrengo hauteskundeetan izan zezakeen oihartzunarekin, baina alderdi moreak 157.334 boto eta 11 eserleku lortu zituen. Lau urte geroago, 72.113 boto eta sei parlamentariora jaitsi zen. Koaliziokideek bazekiten elkartuta joanda ere zaila izango zela Parlamentuan pisua izatea, eta bakoitza bere aldetik aurkeztuz gero, suizidioa ziurtatuta zegoela. Eta hala eta guztiz ere, hautesleen artean oso gutxik uler zitzaketen arrazoiengatik, pozoiaren alde egin zuten.

Bestalde, PPk, aurreko legealdian baino eserleku bat gehiago lortu zuen arren, ez du garrantzirik ganberan; Pedro Sanchezek Moncloan jarraitzen duen bitartean, behintzat. Izan ere, dominoaren fitxa hori erortzen bada, ikusi beharko da zer hedapen-uhin sor dezakeen, berdinketa historikoaren indar korrelazioak konbinazio berriak ahalbidetzen dituelako.