Euskal Herriko zazpi lurraldeetako pertsona gako eta anitzak elkartu ditu Eusko Ikaskuntzak (EI) euskal hezkuntza sistemaz hausnartzeko. Larunbat goiz osoa eman dute Donostiako Eureka! Zientzia Museoan 125 bat lagunek, zazpiko taldeetan banatuta, dinamizatzaile banaren laguntzaz hiru ardatzen inguruan eztabaidatzen: hezkuntza, aniztasuna berdintasunean; hezkuntzaren antolamendua; eta hezkuntza ezagutzaren jendartean.

EIk nazio mailan hezkuntzaz gogoetatzeko prozesu bat bideratzeari ekin dio eta lehendabiziko foro hau abiapuntua izan da. Lehenik eta behin, eragileek elkar ezagutzeko, eta euren artean konfiantza eraikitzeko. Hezkuntzaz aritu dira kulturatik, arteetatik, sozio-ekonomiatik, zientzia eta teknologia esparrutik, erakundeetatik, hezkuntza-komunitatetik, administrazioetatik…

125 bat zubigile elkartu dira, benetan «jarrera baikor eta proaktiboarekin». Dinamika parte-hartzailea izan da eta jendea «oso pozik» atera da, «zerbaiten hasiera apasionante bat» dela jakinda. «Sentipen konpartitua izan da agian une historiko baten hasieran gaudela hezkuntzari dagokionez, eta ikusmolde ezberdinen artean gai izango garela, gai izan behar dugula gogoeta egiteko, hobetzeko eta modernizatzeko helburuarekin. Erronka bat dugu eta horri aurre egiteko gai izango gara», baieztatu du Jose Manuel Bujanda egitasmoaren bozeramaileetako batek.

Lehen zubigile taldeko zortzikoteko kide da Bujanda, Lakuako Gobernuko Hezkuntza sailburuaren bulegoko zuzendari izandako irakaslea. Talde horretan ez dute inor ordezkatzen. Bakoitzak bere esperientzia ekartzen du. Zortzikote bereko kide dira Maialen Idoate, Ipar Euskal Herriko hezkuntza elebidun publikoan irakasle berriak formatzen ari dena, eta Nora Salbotx ere, Amaiurko eskola txikiko zuzendaritzan eta maistra lanetan ari dena. Lan saioa amaitu berri harrapatu ditugu hirurak, eta beroan egin duten balantzea ezin hobea izan da.

Ipar Euskal Herritik, euskararekiko kezka eta borrokatzeko grina

Idoatek adierazi digunez, Ipar Euskal Herritik euskararekiko kezka eta borrokatzeko grina ekarri dituzte forora. Batzuek komentatu diete Hegoaldean apaltzen ari dela dirudien «inkonformismo» hori dutela oraindik. «Nire ardura handiena euskararena da; egoera larria da. Oztopo aunitz badugu, eta guretzat esperantza handi bat irekitzen da halako egitasmo bat martxan ezartzen delarik», erran du aholkulari pedagogikoak.

Edukien aldetik, mamitsua izan da saioa. Lehen ardatzean, aniztasunari eta berdintasunari buruzko gogoetan, hitz-gako andana atera da: komunitatea, errespetua, euskara, elkarlana, inklusioa, malgutasuna, elkar ezagutza eta segregazioa, adibidez.

Bigarren ardatzean, hezkuntzaren antolamenduan, autonomia, deszentralizazioa, koordinazioa, elkarlana, komunitarioa eta taldetasuna nabarmendu dira. Eta, azkenekoan, ezagutzaren jendartearen eta hezkuntzaren arteko harremanaren hausnarketan, kritikotasuna, prestakuntza, gaitasunak, digitalizazioa eta emakumeen ikuspuntua.

Hurrengo urratsa, urriaren 22an

Jose Manuel Bujanda «urduritxo» igo da Miramonera, jakin gabe nola joango zen, jendea etorriko zen, zer jarrera izanen zuen, emaitzak emankorrak izango ziren… Zalantza horiek zituen buruan bueltaka autobusean. «Orain, erabateko objektibitatez esan dezaket oso pozik nagoela, gaudela», adierazi digu bukatutakoan.

«Itxaropen handiarekin atera gara, eta horri eusteko erronka dugu, ezin dugu kale egin», erantsi du.

Deskribatu duenez, Ana Urkiza EIko lehendakaria, Beatriz Akizu eta Mario Zubiaga kideak, edota Begoña Pedrosa Lakuako Hezkuntza sailburuordea mintzatu direnean, arreta «izugarria zen, isilunea erabatekoa, nabaritzen zen komunikazioa hizlari eta entzule artean, bertso saioetan bezala. Txalo bero hunkigarri batekin bukatu da, bakoitzak guztiari, guztiak bakoitzari. Oso polita izan da, itxaropentsua».

Urriaren 22an etorriko da hurrengo urratsa, Gasteizen. EAEn hezkuntzari buruzko hitzarmen bat lortu nahi dute, hezkuntza legea bideratzeko. «Toki guztietan heldu behar diogu kogobernantzari, barrurako zein kanporako», defendatu du Bujandak. Ikastetxeen autonomia, barrurako: ordutegia, espazioa, taldeak, eta kanporako: Udalarekin harremana.

EAEn «hobetzeko asko» ikusten du, aniztasunaren aldetik, euskararen tratamenduan, hizkuntz ereduetan... «Jubilatu aurretik Bidebieta institutuan lan egin nuen. Hego Amerikako ikasle asko zegoen, menak… eta ohartu nintzen zer malgutasun eduki beharko lukeen hezkuntza sistemak errealitate berri horiei erantzuteko. Askotan dugun hezkuntza markoaren legea oso gotorra da».

Hezkuntza «finlandiartu»

Nora Salbotxek «euskal hezkuntza finlandiartzeko» beharra jarri du mahai gainean. Han nazio akordio trinko bat dago hezkuntzaren eta hizkuntzaren ingurukoa; lotuta doaz biak. Eta Euskal Herrian ere, gure zilborretatik harago begiratuz, gutxienekoen akordio bat behintzat lortzearen alde egin du. 2006an, Miramar jauregian, hezkuntza akordio bat lortu zen. Eta hori berreditatzea nahiko luke, «berdimentsionatuta, anbizioz».

«Bada sekulako premia; hori ere sumatu dugu. Jende asko elkartu gara eta aforo arazoak izan ditugu. Sartu gara nolabait. Gogo bat ere bada».

Gazteak gakoa izatea nahi zuten, eta Salbotxek aitortu du ez dutela erabat lortu. «Gazte gehiago nahi ditugu. Kanpotik egiten diren proposamenak ez dira hain baloratuak, eta paternalismorik gabe, baina saiatuko gara. Ikasle mugimenduak asko eman dezake. Ikasleak erdigunera ekartzea hitzetatik ekintzetara pasa behar dugu, diskurtso naifa izanen da bestela».

Nafarroak baditu bere kezka bereziak: hizkuntz ereduak eta segregazioa kasu. «Hemen publiko-pribatu eztabaida ere oso ezberdin irakurtzen da, hizkuntz eskubidea bermatua ez dagoen bitartean». Beste ardura batzuk komunak dira, unibertsalak. Adibidez, hezkuntza ezagutzaren jendarte honetan. «Baina erantzun lokalak, nazionalak eman behar dizkiegu, gure hizkuntzatik».

Urrirako aurreikuspen aski ona egiten du Herri Hezitzaileen Sareko kideak. «Irakasle pila baten partaidetzarekin amesten dugu. Kezka dagoen gaien inguruan mintzatzeko, adituekin batera».