Guantanamoko espetxeak 20 urte betetzen ditu astearte honetan Estatu Batuetako «terrorismoaren aurkako» borrokaren sinbolo polemikoenetarikoa izan arren. Gaur egun, 39 errudun aterperatzen ditu, eta Joe Biden presidentearen promesak gorabehera, oraindik ez da haren itxiera baieztatzen.

Estatu Batuetako itsasontzi base batean dagoen Guantanamoko badiako atxiloketa-zentroa 2002an ireki zen, George W. Bush AEBetako presidentearen aginduz (2001-2009), 2001eko irailaren 11ko atentatuak aitzakiatzat hartuta.

«Hogei urte geroago, ukaezina da Guantanamoko badiako espetxea porrot legal, moral eta etikoa dela. Injustiziaren, torturaren eta mespretxuaren munduko ikurra da zuzenbide-estatuaren alde» esan dio Efe agentziari Hina Shamsi Ameriketako Askatasun Zibilen Batasuneko Segurtasun Nazionaleko zuzendariak (ACLU, ingelesez).

Afganistanen eta Iraken atxilotutako ustezko 800 «terroristen» helmuga, Guantanamo jopuntuan egon da ezkutuko atxiloketen eta torturen programengatik, presoek lo egin ez zezaten teknikak eta erabiliz eta itoaldiak ezarriz.

Estatu Batuek 540 milioi dolar gastatzen dituzte urtero Guantanamo mantentzeko. Gaur egun, 39 gizon daude han barneratuta, eta horietako 27k ez dute kargu penalik beren aurka, Human Rights Watch GKEak espetxearen 20. urteurrena dela eta argitaratutako txosten baten arabera. HRWren aburuz, Estatu Batuek praktika horiek erabiltzeak giza eskubideen nazioarteko sistema osoa kaltetu du, beste herrialde batzuen abusuak erraztu dituen neurrian, justifikatzea errazagoa eginez.

Gehiegi luzatzen den itxiera

Guantanamok sortu zuen polemika hainbestekoa izan zen, ezen espetxea ixtea Barack Obama (2009-2017) promesa handienetako bat bihurtu baitzen, nahiz eta inoiz ez zuen bere konpromisoa bete. Obamak presoak Estatu Batuetako kartzeletara bidali nahi izan zituen, baina Kongresuak, gehiengo errepublikanoarekin, hainbat aitzakirekin blokeatu zuen ahalegina, eta Gobernuak beste herrialde batzuetara eraman zituen.

Donald Trump (2017-2021) Etxe Zurira iritsi zenean, Gobernuak alde batera utzi zituen bere aurreko planak, eta lau urtean errudun bakar bat eraman zuen.

Covid-19ak gaixotutakoak hara? Trumpen burutazioa

'The Washington Post' egunkariko Yasmeen Abutaleb eta Damian Paletta kazetariek argitaratutako liburu baten arabera, Trumpek bi aldiz iradoki zion bere taldeari covid-19ak kutsatutako pertsonak Guantanamora eramateko aukera, pandemiaren hasieran

Joe Biden egungo presidenteak berriro ekin dio espetxea ixteko promesari, baina Obamak bere garaian izan zuena baino askoz ere profil diskretuagoarekin, eta hori kritikatu dute gizarte zibileko erakundeek. Joan den urtean, Jen Psaki Etxe Zuriko bozeramaileak esan zuen egungo Administrazioaren «helburua eta asmoa» kartzela ixtea dela, nahiz eta ez den Bidenen agendako gai bat Lehendakaritzako lehen urtean.

Handik gutxira, Gobernuak baimena eman du hiru preso Guantanamoko ontzigintzatik kanpora eramateko. Oraindik 39 geratzen dira, Busheko Administrazioan beren instalazioetatik igaro ziren 780 presoetatik urrun, baina oraindik ere hortxe.

Joan den udan, Estatu Batuek Abdul Latif Nasir bere herrialdera itzuli zuten, Guantanamoko azken preso marokoarra, eta Bidengo Gobernuak bere Marokora itzultzen duen lehen presoa, baina ordutik ez da aurrerapen berririk izan.

ACLUko Segurtasun Nazionaleko zuzendariak Eferi esan dio «Biden bere hitza betetzera behartu behar dela, bere Administrazioak hori egin dezake eta borondate-kontua baita». «Biden presidenteak giza eskubideen, arraza-berdintasunaren eta justiziaren alde egiten badu, neurriak hartu eta Guantanamo behin betiko itxi behar du», adierazi du Shamsik.

Amnistia Internazionalak (AI) azken astean argitaratutako jakinarazpen batean salatu duenez, «Estatu Batuetako Gobernuak giza eskubideen aurkako bortxaketa larriak egiten jarraitzen du Guantanamon», izan ere, «preso horietako inork ez du bidezko epaiketarik jaso eta atxilotuta jarraitzen dute behar den prozesua urratzen».