NAIZ

Lula eta Brasilgo historia, mende erdi elkarri lotuak

Ezkerreko eskuan hatz txikia falta zaio Lulari. 17 urterekin galdu zuen, lan istripuz.
Ezkerreko eskuan hatz txikia falta zaio Lulari. 17 urterekin galdu zuen, lan istripuz. (@lulaoficial)

Lula da Silvak 77 urte ditu eta duela mende erdi baino gehiagotik Brasilgo historiako pertsonaia garrantzitsuena da. Jair Bolsonaro ultraeskuindarrari irabazita itzuliko da boterera.

Lula, garaipenaren osteko lehen hitzartzean. (Caio GUATELLI | AFP)

Hona Lularen bizitzari eta haren ibilbide politiko luzeari errepaso xume bat:

1945eko urriaren 27a: Lula ipar-ekialdeko nekazari pobreen familia batean jaio zen. Zazpi urte zituela, Sao Pauloko estatura emigratu zuen haren familiarekin.

1975: Metalurgikoen sindikatuko presidente izendatu zuten. 14 urte zituenetik egin zuen lan sektore horretan.

Lula, buruzagi sindikal zeneko garaietan. (Sindicato dos Metalúrgicos)

1978-80: Diktaduraren aurkako greba handien buru izan zen industria-aldirietan (1964-1985), eta hilabetez espetxeratu zuten.

Lula, diktadura garaian, Poliziaren fitxan. (Sindicato dos Metalúrgicos)

1980: Langileen Alderdiaren (PT, ezkerra) eta CUT Langileen Sindikatu Bakarraren sorreran parte hartu zuen, eta Brasilgo langile-federaziorik handiena bihurtu zena.

2003ko urtarrilaren 1a: Langile jatorriko lehen presidente brasildarra bilakatu zen. 2006an berriz hautatu zuten. 2010ean amaitu zuen agintaldia, %80tik gorako onarpenarekin. Bere Gobernuaren gizarte-programei esker, 30 milioi brasildar pobreziatik atera ziren desparekotasun nabarmena izaten jarraitzen zuen herrialde batean.

2005: PTren zuzendaritza desegin zuen Mensalaoko ustelkeria eskandaluen ondoren (legegileei eroskeria ordaintzea babes politikoaren truke).

2017ko uztailaren 12a: Sergio Moro epaileak, Lava Jato operazioaren buruak, bederatzi urte eta erdiko espetxe-zigorra ezarri dio, ustelkeria pasiboagatik eta dirua zuritzeagatik. Morok Guarujako bainuetxe paulistako apartamentu baten onuraduntzat jotzen du, eraikuntza-enpresa batek Petrobrasen kontratuak lortzeko bitartekaritzaren truke eskainia.

2018ko urtarrilaren 24a: Bigarren auzialdiko epaimahai batek 12 urte eta hilabeteko espetxe-zigorra ezarri zion.

2018ko apirilaren 7a: Morok atxilotzeko agindua eman eta bi egunera, Lulak Sao Bernardo do Campoko Metalurgikoen Sindikatuko (Sao Pauloko industria-gerrikoan) Poliziaren esku utzi zuen bere burua eta Curitiban zigorra betetzen hasi zen.

Jendetza elkartu zen Lula babestera bere burua Poliziaren esku uztea erabaki zuenean. (Miguel SCHINCARIOL/AFP)

2018ko abuztuaren 31: Hauteskunde-justiziak baliogabetu egin zuen urrian egitekoak ziren presidentetzarako hauteskundeetarako Lularen hautagaitza. Fernando Haddadek, Sao Pauloko alkate ohiak, ordezkatu zuen. Bolsonaro Haddadi nagusitu zitzaion bigarren itzulian, eta Moro Justizia ministro izendatu zuen.

2019ko otsailaren 6a: Espetxe zigor berri bat ezarri zioten, 12 urte eta 11 hilabetekoa, Atibaiko (Sao Paulo) gune bateko eraberritze moduan eroskeria jasotzeagatik. Urte bereko azaroan, bigarren auzialdiko auzitegi batek 17 urtera igoko zuen zigor hori.

2019ko apirilaren 23a: Justizia Auzitegi Nagusiak (Auzitegi Nagusia, Brasilgo legeen defendatzaile eta interpretatzailea eta herrialdeko bigarren gortea) 8 urte eta 10 hilabeteko kartzela-zigorra ezarri zion.

2019ko azaroaren 8a: Lula askatu egin zuten, Gorte Gorenaren (STF) erabaki bat aplikatuz. Erabaki horren arabera, inor ezin da espetxeratu Brasilen dauden lau instantzia judizialen aurreko errekurtsoak agortu aurretik.

Lula, espetxetik atera berritan. (Henry MILLEO/AFP)

2021eko martxoaren 8a: Edson Fachin Auzitegi Federal Goreneko epaileak Lularen zigorrak baliogabetu zituen, Curitibako auzitegiak hura epaitzeko eskumenik ez zuela iritzita. Horrela berreskuratu zituen Lulak eskubide politiko guztiak.

2021eko apirilaren 15a: STFk, Konstituzioaren babesle gisa diharduenak eta herrialdeko gorte gorena denak, Lularen aurkako ustelkeriagatiko zigorrak baliogabetzea berretsi zuen. Neurri horrek buruzagi ezkertiarrari itzuli zion 2022ko presidentetzarako hauteskundeetara aurkezteko eskubidea.

2022ko maiatzaren 7a: Lulak Brasil «berreraikiko» zuela agindu zuen, Bolsonaro gobernuaren ondoren.

2022ko maiatzaren 18a: Hirugarren aldiz ezkondu zen Rosangela da Silva 56 urteko soziologoarekin, Lularen kanpainan figura garrantzitsu izan zenarekin.

Lula eta Rosangela da Silvaren arteko ezkontza. (Ricardo STUCKERT | AFP)

2022ko urriaren 2a: Presidentetzarako hauteskundeen lehen itzulia irabazi zuen, botoen %48,4rekin, baina ez zuen balotajea saihestu, erasoek markatutako kanpaina batean.

2022ko urriaren 30a: Jair Bolsonaro presidente ultraeskuindarrari gailendu zaio bigarren itzulian, tarte estuarekin.

Jendetza elkartu zen Sao Pauloko Paulista etorbidean Lularen garaipena ospatzeko. (Miguel SCHINCARIOL | AFP)