Atmosferan beroa harrapatzen duten berotegi efektuko gasen kontzentrazioek (BEG) maximo historiko berri bat hautsi zuten 2022an, enegarren urtez jarraian. Oraingoz, goranzko joera hori ez da amaituko, Munduko Meteorologia Erakundearen txosten baten arabera. Txosten hori NBEren Klima Aldaketari buruzko COP28 hasi baino 15 egun lehenago argitaratu da.

Berotegi Efektuko Gasei buruzko MMEren Buletinaren datuen arabera, atmosferako CO2 kontzentrazioaren antzeko balioak lortzeko atzera 3 eta 5 milioi urte artean egin behar da.

Horrela, MMEko zientzialariek ohartarazi dute hazkunde horrek tenperatura globalaren igoera berriak ekarriko dituela, baita muturreko fenomeno meteorologikoen ugalketa eta itsas mailaren igoera berriak ere.

Munduko karbono dioxidoaren (CO2) batez besteko kontzentrazioei dagokienez, berotegi efektuko gas ugariena, MMEk azpimarratu du 2022an «lehen aldiz» industria aurreko aroaren mailak %50 baino gehiago gainditu zituztela.

Buletinak gaineratzen du 2022an CO2-ak ere hazten jarraitu zuela, baina 2021ekoa baino tasa «apur bat baxuagoan», bai eta hamarkadako batez bestekoaren aldean ere, baina ez du joera berri bati egozten, baizik eta karbono zikloaren epe laburreko aldaketa naturalei, eta industria jardueraren ondoriozko emisio berriek etengabe gora egiten jarraitzen dutela.

Metanoari dagokionez (CH4), buletinak azaltzen du bere kontzentrazioak, CO2aren kasuan bezala, gehitu egin zirela, eta oxido nitrosoak (N20) — hirugarren gas ugariena — 2021etik 2022ra bitartean inoiz izan duen urte arteko igoerarik handiena izan zuela.

«Okerreko norabidean»

Petteri Taalas MMEko idazkari nagusiak asteazken honetan emandako prentsaurrekoan salatu duenez, komunitate zientifikoak hamarkadetan ohartarazi arren, «okerreko norabidean» jarraitzen du.

Testuinguru horretan, MMEk beharrezkotzat jotzen du klimaren berrelikadura mekanismoei buruzko informazio gehiago izatea, hala nola Lurraren sistema klimatikoa. Sistema horrek ziklo ugari ditu, hala nola lurzoruen karbono emisioak handitzea edo klima aldaketaren ondorioz ozeanoek karbonoa gutxiago xurgatzea, 2018an eta 2022an Europan eragina izan zuten lehorteetan agerian geratu zen bezala.

Horrenbestez, MMEk ohartarazi du klima sistema «inflexio puntuetatik gertu» egon daitekeela, aldaketa maila jakin batek «aldaketa maila autoazeleratua eta potentzialki itzulezina» dakarrelako. Adibidez, egoera hipotetikoak daude, hala nola Amazoniako oihanaren desagerpen azkarra, iparraldeko zirkulazio ozeanikoaren moteltzea edo izotz-mantu handien ezegonkortzea.

CO2, metanoa, oxido nitrosoa...

Horrela, 2021etik 2022ra bitartean CO2aren urteko batez bestekoan milioi bakoitzeko 2,2 parteko igoera 2020tik 2021era bitartean izandakoa eta azken hamarkadakoa (urteko 2,46) baino apur bat txikiagoa izan zela ikusten du, ziurrenik lurreko ekosistemek eta ozeanoak atmosferako CO2 xurgapena handitu zutelako.

Metanoa (CH4), berriz, berotegi efektuko gas indartsua da, hamar urte inguru irauten duena atmosferan, eta bizitza luzeko berotegi efektuko gasek eragindako berotze efektuaren %16 inguru eragiten duena.

Atmosferara isurtzen den metanoaren %40 inguru iturri naturaletatik dator (adibidez, hezeguneetatik eta termitetatik), eta %60 inguru iturri antropogenoetatik dator (adibidez, hausnarkarien abeltzaintza, arroza haztea, erregai fosilak ustiatzea, zabortegiak eta biomasa erretzea).

2021etik 2022ra bitarteko igoera apur bat txikiagoa izan zen 2020tik 2021era bitartean ikusitako aurrekaririk gabeko igoera baino, baina nabarmen handiagoa aurreko hamarkadako urteko batez besteko hazkunde-tasa baino.

Bitartean, oxido nitrosoa (N2O) berotegi efektuko gas indartsu bat da, eta, aldi berean, ozono-geruza agortzen duen substantzia kimiko bat, bizitza luzeko BEGek eragiten duten indartze erradiaktiboaren %7 inguru eragiten duena.

Atmosferara isurtzen diren N2Oak iturri naturaletatik (%60 inguru) eta iturri antropogenoetatik (%40 inguru) datoz, adibidez, ozeanoetatik, lurzoruetatik, biomasa erretzetik, ongarrien erabileratik eta hainbat industria-prozesutatik. Gas horren kasuan, 2021etik 2022ra bitarteko igoera gure erregistro kronologiko modernoaren aurreko edozein unetan ikusitakoa baino handiagoa izan zen.

Azaroaren 20an, PNUMA Ingurumenerako Nazio Batuen Programak isurien desberdintasunari buruzko txosten osagarri bat argitaratuko du, BEG isuriei buruzko ikerketa zientifiko berrienak ebaluatzen dituena.