Ez da kasualitatea Hispanitatearen eguna, Guardia Zibilarena eta Pilarreko amabirjinarena data berean izatea. Hirurek egitura zapaltzaileak irudikatzen dituzte (Estatua, armada eta eliza) Bestaldean, indigenen erresistentzia eta Espainiako Estatuak bere armada militar eta erlijiosoen bidez errepresaliatutako biztanleria daude. Egun berean, interpretazio asko daude ospatu behar edo behar ez denari buruz, eta horrela nabarmendu dute azken urteotan urriaren 12a «arraza espainarraren» adierazgarritzat hartzea abolitzea eskatu duten kanpainek. Egun horretan, interpretazioak nahasten dira garailearen eta garaituaren artean, kolonizatzaileen eta kolonizatuen artean, esplotatzaileen eta esplotatuen artean.

Garaileen oinordetzak Errege Katolikoen handitasuna eta espainiar inperioaren hedapena nabarmentzen ditu, eta saihestezina eta beharrezkoa zen konkista zibilizatzaile gisa aurkezten du. Bestalde, indigenen genozidioa dago, zeinak inperio hori modu ez-legitimoan espoliatzeko eta aberasteko balio izan zuen. Gaur egun, enpresa transnazionalei esker jarraitzen du dinamika horrek, herri indigenen baliabide naturalak arpilatzen jarraitzen baitute gure ongizateari eusteko, euren pobretzearen kontura. Horren barnean sartzen dira indigenen antzinako lurraldeak okupatzea, gerrak, sikarioak edo paramilitarismoa finantzatzea, lan− eta sexu-esplotazioa, eta indarkeria justifikatzea mendekotasuna 500 urteren ondoren betikotzen jarraitzeko.

Dikotomia horretan, Mugarik Gabetik uste dugu Abya Ayalako (kontinente amerikarreko) herri indigenekin dugun aspaldiko zorra aitortzeko unea dela, eta antzinako barkamen-prozesu bati ekin nahiko genioke, eta herri horiek emantzipaziorako bidean duten proposamen politikoari aitorpen apala egin. Biziera Onaren paradigma, Wët Fxi`zenxi (Nasa herria, Kolonbia), Sumak Kawsay (herri kitxuak, Ekuador eta Bolibia) eta Utz K» aslemal (Maien Kitxe herria, Iximulew-Guatemala) izenez ere ezaguna, natura, inguratzen gaituen kolektiboa eta gu geu zaintzeko eskua luzatzen digu.

Bizi proposamen honek birlotzen gaitu Amalurrarekin, gure herriekin eta gure jendearekin. Gogorarazten digu pertsonak eta ingurunea zaintzeak lehentasuna izan behar duela gizarte guztientzat. Printzipio horiek gure politiken eta eguneroko praktiken erdigunean jarriz gero, dagoeneko ahaztuta dugun baina noizbait asmatu zuten eredu bat berreraiki dezakegu. «Etorkizuna dagoeneko gertatu da». Abya Yalako kideen esaldi horrek gogora ekartzen digu bizirauteko bide bakarra jatorrira bueltatzea dela, etorkizuna modu jasangarriago, koherenteago eta ekitatiboago batean birpentsatzeko.

Aholku liluragarri eta xume hori nekez ezar daiteke botere ekonomiko, sozial eta politikoa bidegabeki dutenen gogoetan. Egungo sistemak ez digu amets egiten uzten, biharrerantz korrika egiten behartzen gaitu, bihar hori noizbait helduko den ere pentsatu gabe. Herrialde batzuek besteen gainean duten gehiegizko esplotazioan oinarritutako muturreko desarrollismo batera bultzatzen gaitu. Bai eta gizarteei gerrak lurralde-konkistarako tresnak direla eta indarkeriak menderatze− metodoa izaten jarraitzen duela onar dezaten astirik ematen ez dieten logika matxista, arrazista eta klasistetan oinarritutako desarrollismora. Sinestarazi digute ez dagoela bizitzeko beste erarik.

Bien bitartean, aberastasunak geroz eta esku gutxiagotan pilatzen jarraitzen du, eta herri pobretu ugari eraikitzen ari da. Zer gertatuko da antolatzen bagara eta jatorrira bueltatzen bagara? Ez dugu ezer berririk asmatu behar, etorkizuna dagoeneko gertatu da. Izan ginen horretara itzuli behar dugu: herrien arteko gizarte orekatuak, gizonen eta emakumeen arteko ekitatearekin eta disidentzia sexu− generikoekin, naturarekin batera.

Gizarteko gotorleku erresistenteok oraindik hemen gaude, zapalkuntza− eta menderatze− mekanismoak beharrezkoak ez direla gogorarazteko. Gizarte guztietan gero eta handiagoa den pobretzea eta horren ondorioak esperimentatu ditugu dagoeneko. Hemendik aurrera, erresistentzia indigenaren ikuspegitik, zapalduon paradigmatik, bizi nahi dugu historia.