Mundua Covid-19aren pandemiaren hirugarren urtean sartzera doa, ageriko amaierarik gabe. Zientziaren berehalako erronka da omikron aldaeraren eragina hobeto ulertzea. Azaroaren amaieran detektatu ziren lehen kasuak eta bere hedapen azkarrak dakartzan mehatxuak eta arriskuak ikertzen ari dira zientzialariak. Lehen emaitzek adierazten dute txertoak ez direla hain eraginkorrak aldaera horren aurka, eta zientzialariek horretan daukate jarrita fokua.

2022an, ikertzaileek eta osasun agintariek SARS-CoV-2 birusaren aldaera berrien agerpena zaintzen jarraituko dute, bai eta infekzioa gainditu duten pertsonengan epe luzeko ondorioak behatzen ere.

Herrialde aberatsak hasi dira txertoak indartzeko dosiak ematen eta litekeena da kanpaina horiek jarraitzea omikron aldaerarekiko kezkaren erdian. Baina munduko populazioaren ia erdiak oraindik ez du dosi bakar bat ere jaso.

2022. honetako galdera handi bat da ea konpainia farmazeutikoek patenteak askatuko dituzten edo beste neurri batzuk hartuko dituzten beren txertoak errenta baxuko herrialdeentzat eskuragarriagoak izan daitezen, txertaketa globalean dagoen hutsune izugarria betetzen hasteko.

Bitartean, litekeena da birusaren jatorriari buruzko eztabaidekin jarraitzea. Osasunaren Mundu Erakundeak ahalegin handiagoa egingo du enigma hori konpontzeko, 26 zientzialarik osatutako talde bat izendatu baitu.

Hurrengo txertoei begira

Txertoen garatzaileak SARS-CoV-2tik babesteko diseinatutako txertoen hurrengo belaunaldiari begira jarri dira, oso azkar eboluzionatzen duen birusa baita. Datorren urtean, RNA mezulariaren txertoen garapena ikus genezake, aldaera zehatzen aurka zuzenduta, eta osasun arduradun batzuek espero dute beste teknika batzuk erabiltzen dituzten txertoek zeregin garrantzitsuagoa izatea.

Proteina bidezko txertoak immunizazio mota ohikoagoa dira (batzuk hainbat hamarkadatan erabili dira hepatitisaren eta herpes zosterraren aurka), eta covid-19aren aurka etorkizun oparoa izan dezaketela erakutsi dute 2021ean, hirugarren faseko saiakuntza klinikoetan. DNAn oinarritutako txertoak merkeagoak dira fabrikatzeko ARNm-enak baino, eta ez dira hotzean gorde behar; beraz, aukera ona izan litezke baliabide gutxiko herrialdeentzat.

Beste birus eta gaixotasun garrantzitsu batzuen aurkako txertoetan ere aurrerapenak espero dira, hala nola GIBa, malaria eta Lymeren gaixotasuna.

Garai onak fisikarentzat

Fisikarentzat garai onak aurreikusten dira. Urte batzuetako itxieraren eta mantentze-lan eskergaren ondoren, CERNeko Hadroi Talkagailu Handiak (LHC) bere operazioak berriro hasi beharko lituzke datorren ekainean. LHCren esperimentu nagusiak, ATLAS eta CMS, eguneratu eta zabaldu egin dira, detektagailuen geruza gehigarriak jarrita. Horri esker, segundo bakoitzean gertatzen diren 40 milioi protoi talkei buruzko datu gehiago bildu ahal izango dituzte.

Eta beren hobekuntza propioak esperimentatu ondoren, planetako grabitazio uhinen lau detektagailuek –bat Japonian, bat Italian eta bi AEBetan– abenduan behaketa txanda berri bat hasiko dute.

Michigango Estatu Unibertsitatean, East Lansingen, Isotopo Arraroen Sorten Instalazioa 2022aren hasieran martxan jartzea espero da. 730 milioi dolarreko etapa anitzeko azeleragailu honek elementu ezagunen milaka isotopo berri sintetizatu nahi ditu, eta neutroi izarren eta supernoba leherketen egitura nuklearra eta fisika ikertuko ditu.

Ilargiari begira

Espazio agentziek eta konpainia pribatuek garatutako orbitatzaileen eta lurreratzeko moduluen benetako flota bat Ilargirantz abiatuko da 2022an. NASAk «Artemis I» orbitatzailea jaurtiko du, eta, beraz, berriro astronautak Ilargiaren azalera eraman nahi dituen jaurtiketa sistema baten lehen proba izango da, atzerapen handiz iristen bada ere. Eta agentzia estatubatuarraren «Capstone» orbitatzaileak esperimentuak egingo ditu, Gatewayrako –gure satelite naturalaren inguruan orbitatuko duen lehen estazio espaziala– prestaketa gisa.

Indiako hirugarren ilargi misioak, Chandrayaan-3k, lurreratze «leuna» egiten duen lehena izan nahi du (ontzia kaltetzen ez duen bat), eta bere ibilgailu esploratzailea eramango du.

Japonia ere saiatuko da Ilargian lehen lurreratze leuna egiten SLIM misioarekin, eta Errusiak sobietarren ilargiratze programaren loria berpiztea bilatuko du «Luna 25» lurreratze moduluarekin. Bestalde, «KPLO» (Korea Pathfinder Lunar Orbiter) orbitatzaileak Hego Koreako ilargi esplorazioa inauguratuko du.

Eremu pribatuan, egoitza Tokion duen Ispace konpainiak «Hakuto-R» lurreratze modulua abiaraziko du, Arabiar Emirerri Batuetako «Rashid» ibilgailu esploratzailea garraiatzeko. Eta bi enpresa estatubatuar, Astrobotic Technology eta Intuitive Machines, NASAko tresneria Ilargira eramango duten zundak prestatzen ari dira.

Marte eta esperimentuak

Beste espazio bidaia epiko bat ExoMars misio errusiar-europarra izango da. Irailean aireratuko da, eta Europako Espazio Agentziaren «Rosalind Franklin» ibilgailu esploratzailea Martera eramango du, iraganeko bizi zeinuak bilatzeko. Jaurtiketa 2020rako programatuta zegoen, baina atzeratu egin zen, neurri batean, modu seguruan lurreratzeko beharrezko paraxutekin izandako arazoengatik.

Txinak ere Tiangong espazio estazioa osatzeko asmoa du, non 1.000 esperimentu baino gehiago garatuko diren, hala nola behaketa astronomikoa nahiz Lurraren behaketa, eta mikrograbitatearen zein erradiazio kosmikoaren efektuak bakterioen hazkundean.

Klima aldaketa

2021ean Glasgown egindako COP26 goi bilerak bultzatuta, mundu osoko ordezkariak Sharm el-Sheikhen bilduko dira berriro 2022ko azaroan COP27rako, Nazio Batuen goi bilera klimatiko berrirako. Espero da herrialdeek konpromiso koherenteak hartzea 2015eko Parisko akordioaren helburuarekin, hau da, berotze globala bi gradu baino gutxiagora mugatzea, industriaurreko tenperaturen gainetik.

Bien bitartean, ikertzaileek berotegi efektuko gasen emisioak zainduko dituzte COP26an hartutako konpromisoen ondoren; konpromiso horien artean ikatzaren erabilera eta metano emisioak murrizteko promesak daude. 2020an pandemiak eragindako beherakadaren ondoren, karbono isuriak lehengo mailara itzuli dira 2021ean.

Bioaniztasuna zaindu

Herrialdeak helburu multzo berri bat lantzen ari dira dibertsitate biologikoaren galera geldiarazteko. 2010ean ezarri ziren biodibertsitaterako Aichi helburu gehienak ez ziren bete 2020ko epemuga iritsi zenean. Aurreikuspenen arabera, hasiera batean 2020rako pentsatuta zegoen Aniztasun Biologikoari buruzko Nazio Batuen Konbentzioaren hurrengo bilera apirilaren 25etik maiatzaren 8ra bitartean izango da Txinako Kunming hirian, baina omikron aldaerak hankaz gora jar ditzake plan horiek. Habitataren galerak eta giza jarduerarekin lotutako beste faktore batzuek milioi bat landare eta animalia espezie desagertzeko arriskuan jarri dituztela kalkulatzen da.