Euskal kostaldeko geoparkea Deba, Mutriku eta Zumaiak osatzen dute. 2010az geroztik Europako eta munduko geoparkeen kide da. 2015aren hondarrean Unescoren izendapena eskuratu zuen. Urte osoan dibulgazio jarduera ugari antolatzen du parkearen ondare naturala eta biztanleen parte-hartzea sustatzeko.

Mutrikuko olatu planta Bimep ikerketa zentroaren eskumenekoa bada ere, bertara egiten diren bisiten parte da geoparkea, lantzen dituen balore geologikoak, kulturalak, historikoak eta teknologikoak bere baitan dituelako. Bisitetan Energiaren Euskal Erakundeak ere hartzen du parte.

Portua babesteko dikea eraikitzean txertatu zuten planta honek 16 sorgailu ditu, guztira 296 kilowatteko potentzia instalatua du eta horrek gutxi gorabehera urtean 400.000 kilowatt orduko ekoizpena duela esan nahi du. Sarea elektrizitatez hornitzen duen instalazio bakarra da oraingoz. Baina ez da hori bere helburu nagusia, baizik eta ikerketa eta tamaina errealeko probak ahalbidetzea.

«2021ean, zentroak 10 urte bete zituenean, bisita berezi batzuk egin genituen, barruan. Hainbeste zarata zegoen, azalpenak kanpoan eman behar izan genituela», oroitu du Valeria Bandres bisitaren gidariak.

Ur zutabe oszilatzaile bat da, hormigoizkoa, behealdea uretan murgildua duena. Olatu bat etortzean zutabean ura sartzen da eta barruko airea kanpora aterarazten du. Aire horrek turbina baten helizeak mugitu eta sorgailu bati eragiten dio. Olatuak behera egiten duenean, berriz, zutabean hutsune bat sortzen da eta haizea bertara sartzen da. Mugimendu horrek beste behin abiarazten ditu helizeak eta, ondorioz, sorgailua. Laburbilduz, turbinaratzen dena ez da itsasoko ura, olatuek mugiarazitako haizea baizik, bi norabidetan.

Mamua

«Ideia ez da berria. Denok jolastu dugu haizearen orratzarekin txikitatik. Hemen ezin da ura sartu. Oso ondo kalkulatu behar da kameraren sakonera. Bi aldiz ziklogenesi esplosibo batengatik dena eten da. Baina momentuz ez da matxurarik izan».

Ziklogenesia gertatu zenean famatu egin zen planta, soinu erraldoi bat aditu zelako Mutrikun eta aldameneko herrietan. Mutrikuko mamua edo herensugea deitu zioten. Langileek ez zuten ulertzen zer gertatzen zen. Turbina bat gaizki zigilatua zegoen eta hortik atera zen zarata.

Bandresek esplikatu duenez, olatuek itsaso sakonean dute indar gehiago eta han, haien teknologia itsas eolikoen kudeaketa on batekin uztartuta zer gertatzen den aztertuko dute. Tresnak ainguratua egon behar du, eta aldi berean kulunkaria izan behar du; oso zaila da. Laborategia da hau.

Tolosan egin dute teknologia. «Goazen gure sare industriala indartzera. Matxuratzen bada bertan konponduko dute».

Oreka

Energia berriztagarriak ez du inpakturik eza esan nahi. «Oreka behar da». Finlandia, Italia eta Portugaleko kideekin harremanetan daude, ikustera etorri dira. «Baldintza fisikoak eta ekonomikoak bete behar dira. Hori gertatzen zaio oro har itsasoari, ahalmen handia du energia sortzeko, baina baldintzak zorrotzak dira».

Badira itsas energia aprobetxatzeko era gehiago ere: ur korronteen bidezkoa, gatz gradientea aprobetxatzen dutenak, gradiente termikoa darabiltenak... Baina horien egokitasuna tokian toki aztertu behar da eta Energiaren Euskal Erakundearen arabera, euskal kostaldean olatu bidezkoa da bideragarriena. Zenbateraino, ordea? Euskal kostaldeak 150 kilometro inguru ditu eta horiek aprobetxamendu energetikoz betetzea astakeria bat da.

Ikerketak itsas barnera begiratzen du. Zenbat eta barrurago joan, energia gehiago dago eta konstante edo linealagoa da. Dirudienez itsas energia eolikoaren bidea hartu du olatu bidezkoak. Mutrikuko planta bisitatzeko geoparkean sarrera eskuratzea besterik ez da egin behar. Aukera ederra da ikerketa zentroa ezagutzeko.