Maisu dira biak. Txinparta ateratzen dio eskusoinuari Gorka Hermosak (Urretxu, 1976), txistuari Garikoitz Mendizabalek (Zestoa, 1973). Bien indarrak batu eta hori gutxi balitz Carles Benavent eta Tino di Geraldoren mailako musikariak gonbidatu dituzte proiektuan parte hartzera. Emaitza, ‘Sustraien matxinada’.

Joan den urrian ikusi zuen argia diskoak eta orain diziplina anitzeko ikuskizun bihurtu da. Hiru idazle igoko dira eszenatokira: Leire Bilbao, Nerea Arrien eta Martinez Toti de Lezea. Euren testu eta poemak entzuteko aukera eskaintzen du obra berri honek. Hermosak sortutako hamaika piezei txistu doinuak josi dizkio Mendizabalek. Eta orain hiru idazleek euren gogoetak txertatu dituzte, batzuetan musikaren artean eta besteetan musikarekin batera.

«Euskal musikan tradizionalak diren bi instrumentu erabiliz, euskal musikari buelta ematen saiatu gara. Pentsatu genuen oso polita litzatekeela beste musika herrikoi batekin antzeko zerbait egin zuten musikari handi gonbidatzea gure proiektura. Carles Benavent eta Tino di Geraldori deitu genien. Paco de Lucia, Camaron... bezalako flamenkoko figura handien musikariak izandakoak dira. Esperientzia handia dute. Miles Davies, Chick Corea eta antzeko musika handiekin arituak dira. Sekulako luxua izan da!», aitortu du Hermosak. 

«Behin ‘Sustraien matxinada’ kontzeptua argi geneukanean arte diziplina desberdinetako jendearengana jo dugu. Tradizioari buelta ematen ari zaizkienak, ez bakarrik musikatik. Balu eskultorea eta grafiteroarekin kontzertuak egin ditugu, Gorka Granado euskal dantza solteko txapelduna izandakoarekin ikuskizuna egiten ari gara, Kukairekin ere egin ditugu emanaldiak... Azken buelta da hiru emakume idazle euskaldun hartu, kontzeptua mahai gainean jarri eta beraien gogoetak entzutea», kontatu du.

Idazleak

Hermosak eta Mendizabalek soinu handia eta txistua joko dute eta haien doinuekin txertatuko dituzten hausnarketak hiru idazleek. «Batzuetan gure musiken artean eta besteetan gure musikarekin», zehaztu du.

«Toti, Gari eta ni oso lagunak gara. Leire eta Nerea gutxiago ezagutzen ditut. Leire Bilbaorekin proiektu batean koinziditu genuen eta Nereak egiten duena asko gustatzen zait. Oso ondo pasa dugu eta adiskidetasun polita jaio da. Oso erraza izan da beraiekin lana egitea, gozamena izan da. Leire eta Nerea umilak dira, sentsibleak».

Zer eman dio literaturak proiektuari? «Musikariok erdi titiriteroak gara. Idazleek sakontasun handiagoa dute, mundu intelektualarekin harremana lortzen saiatu gara haien ikuspuntua ezagutu eta haiek ere probokatzeko», dio.

Arteak berarekin duen probokatzeko gaitasuna interesatzen zaio Hermosari. «Artearen gauza politenetakoa probokazioa da. Egoera deserosoan jartzea bai artistak bai publikoa. Norbaitek entzuten duenean txistu eta akordeoi kontzertua entzun behar duela burura datozkio euskal dantzak eta euskal dantza dela. Hortik abiatuta, baina oso desberdina da gurea».

Hasieran idazle bakoitza nor bere aldetik arituko da eta ondoren beraien arteko  interakzioa ikusiko du pubikoak. «Saiatu gara monologoak izan ez daitezen, nire intentzioa zen interakzioa egotea. Eta batak besteari gauzak probokatzea».

Sustraiak. «Gure zirkustantzien eta gure arbasoen ondorioa gara. Oholtza gainera igotzeko sintzeritate edo egia puntua behar dut. Eta nire sustraietan aurkitzen dut hori. Nire sustraiak Extremaduratik datoz, gurasoak handik etorri ziren eta ni Urretxon jaio nintzen. Kontserbatorioan ikasi dut. Punkya nintzen... hori dena islatzen da nire musikan. Musikari flamenkoa askorekin jo dut eta beraiek badute industria gehiago honen inguruan. Hori dena ageri da baina ez ez dakit nor izan nahi dudalako, ni horrela naizelako baizik, horren seme-alaba naiz eta zintzoena hori dela. Gure musika horregatik iristen da, eta jotzen da hainbeste. Ez dakit arrakasta duen baina ibibidea egiten ari gara zintzoa delako eta jendearen bihotzera iristen delako; izan ere, egia da».

Munduko orkestra onenekin ari da urretxuarra. Agertoki entzutetsuenak zapaltzen. Beti bide berriak urratuz. «Diskoan eta ikuskizunean entzun daitezkeen piezak orain gutxi Berlingo Philarmonican egon naiz jotzen, munduko 50 orkestrek jo dituzten azken bospasei urtetan nire pieza hauek...», esan du.

Matxinada. «Hitzak bakoitzarentzat bere konnotazioa du. Gurea batez ere probokazioa da, egoera deserosoan jartzea gure burua, orain idazleekin edo beste hainbat diziplinatako artistekin, kontzeptuak bakoitzari zer iradokitzen dion ikusteko».

Jazza eta musika klasikoa

Hiru hanka ditu proiektuak. Batetik Euskal Herriko eta Iberiar penintsulako folklorearen erritmo eta melodiak, bestetik jazzaren askatasuna eta azkenik musika klasikoaren prozesua harilkatu dituzte. «Sustraidun musika egiten zuen jendea autodidakta zen. Normalean ez ziren musikari oso zailduak. Musikari zailduak musika klasikoan zebiltzan. Gero jazzera dedikatzen zirenak ere hasi ziren agertzen eta inprobisazio puntua eta freskura ekarri zuen. Gu saiatzen gara folkloretik abiatuta jazzaren askatasuna eta inprobisazioarekin batetik eta bestetik konposizio-teknikekin uztartzen. Teknika handia dugu, lehiaketa instrumental asko irabazi ditugu, ordu asko sartu ditugu instrumentuekin Garikoitzek eta biok. Gure sustraiak jazzaren askatasunarekin eta musika klasikoaren konplexutasunarekin nahastu ditugu».

Hilabeteetako lana dago atzean. Bidean aurrera jarraitzeko bokazioz jaio da ikuskizuna. Beraz han-hemen ikusteko aukerarik izango da. Bitartean, datorren astean, idazleen presentziarik gabe bada ere, emanaldia dute Durangon. Bartzelonan martxoaren 23an dute saioa eta martxoan 24an emanaldia TVEn.