Hizkuntzen ikaskuntzak eta bilakaerak «oinarri kognitibo komunak» dituzte

Ikerketa zientifiko baten arabera, hizkuntzen sormen prozesua hitz egiten ikasten duten haurren berbera da. Horrela, hizkuntza guztietan ohikoagoa da kontzeptu berriei erreferentzia egiteko dauden hitzak birziklatzea, bat asmatzea baino.

Nazioarteko ikertzaile talde batek aurkitu du milaka urtean hizkuntza bat egokitzen eta hitzei esanahi berriak ematen joaten den sormen prozesua haurrek urte gutxirekin ikasten ari direla erabiltzen duten bera dela. Ostegun honetan ‘Science’ aldizkarian argitaratu den aurkikuntza Pompeu Fabra Unibertsitateko (UPF) eta Torontoko Unibertsitateko hizkuntzalaritza konputazionalean, filosofian eta informatikan adituak diren diziplina anitzeko talde batek egin du.

Objektu edo zirkunstantzia berri bati buruz hitz egin behar dugunean, pertsonok hitzak birziklatzeko joera dugu; hala, «sagua» animalia bat edo ordenagailuko pieza bat izan daiteke, «izarra» astroa edo famatua izan daiteke eta «birala» birus batekin lotuta egon daiteke edo azkar transmititzen den zerbait izan daiteke.

Hitzak birziklatzea askoz ohikoagoa da hizkuntza guztietan berri bat asmatzea baino, baliabide linguistikoak eta kognitiboak aurrezteko eta termino berdinekin gehiago adierazteko aukera ematen duelako, azaldu dio EFEri Gemma Boleda UPFko eta hizkuntzalari konputazionalak.

Artikuluaren egileek «sormen lexikoa» deitzen dioten prozesu hori hizkuntza guztietan gertatzen da, eta etengabeko prozesua da, hizkuntza bateko hiztun guztiei eragiten diena eta mendeetan edo milaka urtetan gertatzen dena.

Fenomeno hau hizkuntzalariek bereiz ikasten zuten fenomeno guztiz ezberdin baten antzekoa da: haurrek hizkuntza ikasten dituzten ikaskuntza eta akatsak, hitz egiten ikasten dutenean amaitzen den fenomenoa.

Hala, adibidez, puxika bat nahi duen haur txiki batek «pilota» edo «tota» (pilota) erabil dezake «puxika» hitza ez badaki, ikertzaileak adierazi duenez. «Saguaren» eta «pilotaren» kasuan, hitzen parekatzearen oinarria haien antzekotasun bisuala da (pilota batek puxika baten antza du eta ordenagailuko sagua animaliaren antzekoa da).

Baina badira antzeko beste mota batzuk ere: taxonomikoa, hitzak kategoria berari buruzkoak direnean (sagua eta katua animaliak dira); asoziatiboa (hodeia, euria, ura...) eta afektiboa (aita eta ama, ume txiki askok berdin erabiltzen dituzten bi hitz).

Aztertutako hizkuntzak askotarikoak izan dira: gaztelania, katalana, euskara, galiziera, alemana, frantsesa, portugesa, nederlandera, daniera edo norvegiera; swahiliaz, arabieraz, mandarin txineraz, hindieraz eta koreeraz gain.

Ikerketak bereizita aztertu diren bi fenomeno erlazionatu ditu (hizkuntzen ikaskuntza eta bilakaera). Aurkikuntza horrek inplikazio garrantzitsuak izango ditu hizkuntzaren ikerketan, eta, gero eta indartsuagoak diren tresna analitikoekin batera, historian zehar gizateriaren hizkuntza aniztasuna eratu duten kausak identifikatzea ahalbidetuko du.