Ugaztun guztien adina kalkulatzeko gai den «erloju unibertsala» sortu dute

Zientzialari talde batek eskala handiko datu-base bat sortu du, historian zehar gizakiek eta beste ugaztun batzuek DNAn izan dituzten aldaketekin. Aldaketa horiek bizitzaren iraupenarekin dute zerikusia, eta ugaztun guztien adina zenbatesteko gai den «erloju biologiko unibertsala» garatu dute.

Formula matematiko paregabea aurkitu du zientzialari talde batek, ugaztun espezie guztien ehunen adina zehaztasunez kalkulatzen duena. Ikertzaileen arabera, gainera, bizitzaren iraupenak lotura estua du DNAren aldaketa kimikoekin.

‘Science’ eta ‘Nature Aging’ aldizkarietan argitaratu den ikerketaren atzean Ugaztunen Metilazio Partzuergoa dago, ia 200 ikertzaile biltzen dituen mundu mailako lankidetza. Steve Horvath zahartzean aditua eta ikerketa egin zen unean Kaliforniako Unibertsitateko irakaslea zen. Orain San Diegoko Altos laborategietan ari da lanean.

Pan-mammalian epigenetic clocks are highly accurate across species, from mice to whales! 🐭🐋These clocks predict mortality risk, hinting at their value in preclinical studies. Epigenetic aging processes are evolutionarily conserved across mammals, intertwining aging and…

— Prof Steve Horvath (@prof_horvath) August 10, 2023

«Aurkitu dugu ugaztunen bizitzaren iraupenak lotura estua duela DNA molekularen aldaketa kimikoekin, zehazki epigenetika edo zehatzago metilazioa esaten zaionarekin», azaldu du Horvathek.

Elikadurak, estresak edo tabakoak geneen portaera alda dezakete –ez sekuentzia–, eta horri deitzen zaio epigenetika. Metilazioa organismoaren garapen normala kontrolatzen duten geneak noiz eta nola aktibatzen eta desaktibatzen diren zuzentzen duen prozesu bat da, ingurumen-kausek eragin ditzaketenak.

Bi ikerketak zitosinaren metilazioan zentratzen dira, hau da, zitosinaren aldaketa kimikoan; zitosina DNA molekularen oinarrizko lau osagaietako bat da, Kaliforniako Unibertsitatearen ohar batek azaltzen duenez.

Ikerlariek 348 ugaztun espezieren 15.000 animalia-ehun baino gehiagoren zitosinaren metilazioari buruzko datuak bildu eta aztertu zituzten. Azterketa sakona da, Horvathek Efe agentziari azaldu dionez, eta imajinatu daitezkeen ehun ia guztiak biltzen ditu: garuneko hainbat eskualde, azala, giltzurruna, gibela, birikak, bihotza, obulutegiak edo barea.

Taldeak aurkitu zuen metilazio-profiletako aldaketak eboluzioan zehar genetikan izandako aldaketen antzekoak direla, genoma eta epigenoma elkarrekin lotuta daudela erakutsiz, eta horrek eragina duela ugaztun-espezieen ezaugarri eta ezaugarri biologikoetan.

Metilazioak, beraz, ‘Science’ aldizkarian deskribatzen den bezala, funtsezko korrelazioa du ugaztun-espezie guztien bizitzaren gehieneko iraupenarekin, eta aldeak ikusten dira iraupen luzeeneko eta denbora laburragoko espezieen artean.

Metilazio-patroien aldaketa horiek garapenean dauden aldeak adierazten dituzte ziurrenik.

Ehunak proiektu honetarako propio diseinatutako eta eraikitako plataforma batekin aztertu ziren, eta analisian tresna konputazionalak eta estatistika aurreratuak erabili ziren.

‘Nature Aging’ aldizkarian argitaratutako azterketan 185 ugaztun-espezieren datu-azpimultzo baten metilazio-profilak argitaratu dira.

«Erloju unibertsala», formula bateratua

Adinarekin metilazio-mailetan gertatzen diren aldaketak identifikatu ziren, eta «panugaztun erloju unibertsala» garatu zen, ugaztun espezie guztien adina zehaztasunez zenbatetsi dezakeen formula matematikoa.

Horvathek eta Kaliforniako Unibertsitateko talde batek «erloju epigenetikoa» kontzeptua sortu zuen 2011n, adina neurtzeko, giza listuaren laginak erabiliz. Bi urte geroago, zitosinaren metilazioak giza ehun guztietan adina kalkulatzeko eredu matematiko bat sortzea ahalbidetzen duela frogatu zuten.

Lan berriak formula bakarra du, ehun eta ugaztun espezie guztien adina zehatz-mehatz kalkula dezakeena.

«Gure aurkikuntzei esker, metilazioak zahartzean duen paper jarraitua argitu dugu», laburbildu du Horvathek.

«Gure asmoa da ikertzaileen komunitateak gure tresnak aprobetxatzea –datu guztiak irekita daude– ugaztunen bilakaeraren eta zahartzearen dinamika ebolutiboaren zirrikituetan sakontzeko», gaineratu du.

Altos laborategietako sortzaile eta zuzendari den Juan Carlos Izpisua espainiarrak honakoa nabarmendu du: «Azterlan hauek aitzindariak dira zahartze-prozesua hobeto ulertzeko, eta hainbat animalia-eredutan egiten ari diren aurkikuntzak giza klinikara eramaten lagunduko digute».