Jasper Parke Nazionala, paisaia kaleidoskopikoa

Kanadako Mendi Harritsuetako parkerik handiena da Jasper, mendi horiek eskaintzen duten toki eder gorenetako bat, hain zuzen ere. Basatia eta delikatua da aldi berean, baita naturaren edertasun ugariz osatutako mosaiko bat ere, paisaia kaleidoskopikoz eta uraren koloreez zipriztindua. Jasper parkearen izaera apartak bide urratzaile sentiarazten gaitu mundu galdu batean.

Hartzak bere burua jiratu du guri begiratzeko, ile beltzezko matazaren artean dirdirka ari diren begi txikiekin. Segundo batzuez begiratu digu, mehatxu bat ez garela egiaztatzeko adina, eta axolagabetasun harrigarriz segitu du bere jarduerarekin, baiak jan eta jan; eta jatea, noski, argazkiak egiten ari diren bi gizaki hunkituengatik kezkatzea baino interesgarriagoa da. Piztiatik bost metrora egoteak zuhurtziaz jokatzea eragiten digu, bat-bateko mugimenduak saihestuz eta nagusi den lasaitasuna desoreka dezakeen ahots tonurik gabe. Ursus americanus baten aurrean gaude, eta askatasunean bizi diren animaliekin ez dago jakiterik. Ikaragarri pozik baina asaldurari eutsiz, Jasperreko Parke Nazionaleko ibilbideari jarraitu diogu.

Honelako topaketak ohikoak dira parkean. Ez da erraza MacKenzieko otsoak, pumak edo katamotzak ikustea, baina ohikoa da grizzliekin, altzeekin, wapitiekin, mendietako mufloiekin, koioteekin, harkaitzetako ahuntzekin, arranoekin, kastoreekin, marmotekin, belardietako txakurrekin gurutzatzea. Fauna mota asko dago hemen. Erasotuak izateko beldurrik gabe erreakzionatzen dute. Kanadako Mendi Harritsuen Parkeak izeneko multzoko lau parke nazionalen eta hiru probintzialen artean handiena da Jasper, eta 10.000 km karratu baino gehiago ditu. Parke hauek Columbia Britainiarraren eta Albertaren arteko mugaren bi aldeetan daude, eta azken horretan dago Jasper.

Ipar Amerikako mendikateko lurralde zabal horren babesa mailakaturik iritsi zen. Parke nazionaletara mugatuz gero, lehenbizi Banff eta Yoho izan ziren 1885ean eta 1886an, hurrenez hurren. Ondoren, Kootenayri egokitu zitzaion 1920an. Eta, azkenik, 1930ean, Jasper izendatu zuten, 1907tik baso-parke estatusa zuena. Multzo osoa Gizateriaren Ondarea da 1984az gero. Biodibertsitatean eta paisaietan duten aberastasuna bakarra da munduan.

Han ikusiko dituzu, besteak beste, gailurretatik amiltzen diren ur jausiak loreen artean, irristatzen eta askatzen diren glaziarrak, zerra formako zeruertzak islatzen dituzten aintzirak, koloreari buruzko gure pertzepzioa nahasten duten ibaiak, zeharkaezinak diruditen basoak eta Espiritu Handiaren bizilekua ukitzeraino igotzen diren mendiak. Hala, ametsezko egoera kontziente bat saritzat izango du bisitariak, “Berpiztua” sentiarazten diguna (The Revenant, 2015, Gonzalez Iñarritu), gure ariman Alva Noto eta Ryuichi Sakamotoren musika entzuten den bitartean.

Hegoaldetik

Athabascano hizkuntzan idatzitako elezahar batek dioenez, Mendi Harritsuak (The Rockies) ihesaldi baten ondorioz jaio ziren. Ithenhielak, gaztetxo batek, Naba Cha erraldoi gaiztoaren gatibutzatik ihes egin zuen, Hottah altze azkarraren gainean, Nesnabi erraldoi onberaren babesaren bila. Ihesaldian, Naba Charen jazarpena oztopatzeko hainbat trikimailu asmatu behar izan zituen. Eta haietako bat izan zen harri magikoa botatzea. Harriak zorua jo zuenean, hots sor batek dena urez bete zuen, eta jarraian mendiak agertu ziren, zerua ukitu arte altxaturik. Gaur egun badakigu Kanadako Mendi Harritsuak duela 80 milioi urte inguru sortu zirela, eta geologia izan dela, normalean pazientzia handiko artisaua, haren formak moldatzen joan dena.

Parkera sartu gara Banffetik, eta harekin batera etorbide gogoangarri bat dago: Icefield Parkway, eta hementxe zabaltzen da erresuma hotzaren atari handi bat, Columbia izotz zelaia. Zuriak plano guztiak hartzen ditu amildegiaren gainean flotatuz, goi ordokiak koroatuz, uholde izoztuan eroriz edo leuntasun gupidagabez lerratuz. Dome glaziarra itotzen ari dela dirudi, elur jausi harrigarri baina basati batean. Eta haren ondoan Athabasca glaziarra dugu, mendilerroak sortuz ihes egiten duten erraldoi gaiztoen eta haurren kondairak xuxurlatzen dizkigun hizkuntza eder batekin. Agian gure irudimena izango da, baina, morrenara igo eta aintziraren gaineko fronte glaziarra ikustean, haize hotz batek jotzen du eta altze bizkor baten arnasa ekartzen digu.

Tangle Creek-eko ur jauzietarantz segitu dugu. Likidoen eszenatoki ezin hobea, uraren mantra errepikatuko luketen laminentzat. Eta ez da ideia txarra meditazio ariketa bat egitea, laster amildegiaren gainean ibiliko baikara hutsuneari aurre eginez, kristalezko plataforma baten gainean. Zoru gardeneko zentimetro gutxi batzuk besterik ez direlako Columbia Icefield Skywalk-en 280 metroko sakoneratik haranera. Gure bidean, Stutfield glaziarraren eta Mooshroom eta Diadem mendien aurrez aurreko aire ahokadak hartuko ditugu, Sunwapta ur jauzietara iritsi aurretik. Plazer handia izango da ur lasterraren ikuskizuna, Athabasca ibaiaren goiko eta beheko jauzien artean. Hala nola Goats & Glacier begiratokian uren turkesa bizia ikustea, edo basoa zeharkatzea Geraldine lakuetara iristeko eta haren gainazal leuna ferekatzeko.

Iparralderantz

Athabasca Passen, begiratokiak iparraldean diren mendiak iragartzen ditu. 1911. urtean Grand Trunk Pacific tren geltoki gisa jaiotako Jasper herritik abiatu gara. Bainatzera edo kanoan nabigatzera joan gaitezke hurbileko Annette, Edhit eta Beauvert aintziretara, edo Pyramid lakuaren uhartean paseatu. Whistle’s Peak-era ere igo gaitezke teleferikoan, bista zoragarriak ikusteko, eta neguan, Marmot Basin-era, eskiatzeko. Edo botak jantzi, Bost Aintziren Haranean ibiltzeko.

Ez ditugu botak kendu, Old Fort Pointera igo behar baitugu. Gure oinetan, Athabasca haranaren hedadura zirkularra, mendiz inguraturik: Cairngorm, Tekarra, Indian Ridge. Hemendik igartzen da Maligne Canyon, non ibaia karstarekin eta bere kemenarekin lehiatzen den Maligne Valleyko sarreran. Haran hau parkearen zati bat besterik ez da; Mary Schäffer Warren naturalistak esploratu zuen stoney indiarrek Chaba Imne izeneko laku bat zegoela adierazi ziotenean, nakoda hizkuntzan Castor aintzira esan nahi duena, hain zuzen ere. Gaur egun, Maligne Lake du izena, eta parkeko postaletako bat da. Horri beste postal bat gehitu behar zaio, Moose Lake. Bai eta Mona eta Lorraine aintzirak ere.

Bide ertzean, bi wapiti itzelek beren adarrak kolpatu dituzte borroka simulatu batean. Ez dira denbora askoan emeengatik borrokan arituko. Bagoaz aurrera, parkeko lekurik xarmangarrienetako bat zain baitaukagu, zoragarria eta biluzia, sentipenen alkimia hutsa, ederra eta desolatua: Angel glaziarra. Izotzek amildegiaren ertzari eusten diote, aintziraren gainean amore eman baino lehen. Ura barrutik ateratzen da eta mendi mazela bertikalean irristatzen da, erortzean distira iheskorren arrastoa uzten duen gortina batez. Eta morrenak eszena gordetzen du harkaitzezko harmailak dituen antzoki natural batean, zeinaren paradisutik Edith Cavell bi koloreko aintzira ikusten den.

Jasper oso-osorik ezin ikus liteke. Orain glaziar bat, aintzira bat, baso bat, ondoren ur jauzi bat, eta mendi itzelak, forma kaotikodunak, eta haran sakonak, eta loreak, eta belardiak, eta elurra, eta ahaztuak diruditen bazterrak. Badakizu hartzen eta pumen lurraldean zaudela. Eta uraren koloreak dira mundu honetakoak ez diruditen zuri, berde, urdin eta gardenki sorta irreal bat. Hobe da jakin-mina alde batera uztea eta espero dena ez aurkitzeko frustrazioa sor dezaketen espektatibengatik ez estutzea. Nolanahi ere, Jasperrek ez du frustrazio arriskurik.

Eta honaino iritsi garenez eta eguna ahitzen ari denez, ikus dezagun ilunabarra Roche Mietten, han eguzkiak mendiak sutan jartzen baititu, eta zerua okrez eta purpuraz tindatzen.