Oye maja, ¿sabes dónde está esto?». Sakelakoa aurpegi parean jarri eta segundo erdira egin zidan alde irribarre salatariak. Nola ez nuen ba jakingo! Irudian, neska bat itsasoari begira, petril gainean eserita, besoak zabal, itsasoaren barne-bortitza bereganatu nahiko balu bezala. «Es nuestra hija; hemos apostado que encontraríamos el lugar y nos sacaríamos una foto igual», azalpena. Argibideak eman eta kostaldean aurrera nindoala, memoriaren hauskortasunaz hausnartu nuen. Zenbat ordu petril hartan, zenbat “inoiz gehiago ez” eta zenbat “betirako”, eta guztiak memoriaren atzeko gelako kaxoian. Agian ahanzturak hartuta, bai, baina hor.

Gogoratzen nintzela gogoratzen ez nintzenekin gogoratu nintzen. Uneak eta pertsonak. Gozoak eta gaziak. Petril hartan egindako hausnarketak. Baina, batez ere, gogoratu nintzen behin pertsona hura izan nintzela, haren gozo eta gaziekin, eta egungo nia ez dagoela ulertzerik orduko ni hura gabe. Ni-en pilaketa bat besterik ez garela. Eta ni indibidualari gertatzen zaion bezala, gauza bera gertatzen dela gu kolektiboarekin. Orain garen hau ez dagoela ulertzerik izan ginenetik abiatu gabe. Eta azkenaldikoei erreparatuta, Naparrarekin akordatu nintzen. Eta Juana Josefa eta haren sei seme-alabekin. Eta Luis Gardek Ezkabako sarraskiaren gainean egindako “Ehiztariaren isilaldia” ikerketa-eleberriarekin (aurtengo euskarazko literaturako Euskadi saria jasoko du).

Gure nia ulertzeko iraganeko nien beharra dagoen bezala, herri baten izatea ulertzeko –eta herri bezala aurrera egin ahal izateko– atzeko geletako kaxoi horiek ere arakatu beharko dira inoiz. Eta gure herri honetan, tamalez, tiradera askotxo dago irekitzeke.