Milaka eta milaka urte pasa dira gizakiak gaur egun duen adimena lortu arte. Dudarik gabe, gizakiak bere eboluzio guztian lortu duen tresnarik ederrenetakoa da, baina maltzurra ere bai. Tresna diot, hala delako, nahiz eta askorentzat adimena gizakia den guztia izan, alegia, burua. Gizakia bere adimenarekin lotzen dute, eta hala da, baina ez da adimena bakarrik. Batzuen ustetan, zenbat eta adimen handiagoa eta bizkorragoa, orduan eta gizakiagoa; adimen-kozienteaz hitz egiten ari dira. Hori hala bada, ze gizaki maila ematen ote dute ba %50 edo %60ko adimen-kozientea dutenek? Bigarren mailako gizakiak ote dira ba? Edo, %110etik gorako adimen-kozientea ematen dutenak bakarrik al dira gizakiak? Zoritxarrez, inteligentzia mota bat bakarra neurtzean dator ondorio latzak dituen akatsa. Zorionez, gaur egun, zazpi edo zortzi adimen anitzak kontuan hartzen hasi dira. Hala ere, egia da, lortutako titulazio zerrendak duela prestigioa eta oso erraz baztertzen direla abilezia handiak dituzten pertsonak.

Adimena bizidun guztiek daukate, bakoitzak bere mailan, noski; ez da gizakiaren ezaugarria bakarrik. Adimena definitzeko orduan, bizidun guztiak kontuan hartuta, ikerlariek zera diote: adimena, aldatuz doan ingurune batera egokitzeko gaitasuna da eta, abilezia berriak lortuz eta erabiliz, bizirautea ahalbideratzen duen jarrera. Bizidun guztien xedea norberaren eta espeziearen bizirautea baita. Akaso, XXI. mendean bizirauteko hiru-lau titulu behar dira!

Gizakia zeharo konplexua da. Gizakia osatzen duten atal guztiak erlazionatuta daude. Zelula guztiak dute elkarren berri. Gizakia bere osotasunean hartu behar da. Horregatik ez da zuzena burua ordenagailu edo konputadora batekin alderatzea. Zientziak asko aurreratu badu ere, ene ustetan, gizakiaren adimena, burua orokorrean, robotikako inteligentzia artifizial batekin ordezkatzea ezinezkoa da.

Burua! Buruak zenbat buruhauste eta buruko min ematen dizkigun! Egunerokoan, bat-batean bizi ditugun poz eta tristeziak gure buruak sortutakoak izaten dira. Berak maneiatzen gaitu une guztietan. Gainera gure nia, egoa, eta bera oso ongi konpontzen dira; berak sortu zuen nia eta niari ondo datorkio bere jauntxoa, burua. Adimena pentsamenduetan plazaratzen da eta etengabeko jarioa dauka. Burua ezin isildu, beti lanean! Beti pentsatzen; batzuetan ideia berdinarekin bueltaka, besteetan bidaiari eta ameslari.

Burua ez dago sekula orainean, beti iraganean edo etorkizunean. Askotan zenbat kostatzen den burua egiten ari zaren horretan jartzea. Iraganean bazabiltza, kontu zaharrekin hausnarrean, seguru sortuko dizkizula nahigabeak; beti aieneka! Etorkizunean pentsatzea, berriz, denbora galtzea da, oraindik ez delako etorri eta ez delako existitzen. Baina, batez ere hortik bizi da burua. Ezagutzen dugu panorama: erlijioek gerorako esperantza, zerua aldarrikatzen dute; ideologia desberdinek herrien askapena, langileen garaipena; politikoek ongizatea, aurrerapena. Gizateria geroan pentsatzen jartzen dute, adimen kolektiboaren eraginez, denak berdin gerora begira. Bitartean gizakia frustraziotik frustraziora, etsipenetik etsipenera dantza tristean, buruak dakarzkion ezintasuna eta samina goxatu nahian.

Kontrolatu daiteke burua? Asko dira baietz esaten dutenak, baina zaila dela diotenak ere badira. Erreka bati nola jarri traba, nola itxi bere ur-jarioa! Hasteko, ez dago gaizki konturatzea geure buruarekin hitz egiteko gaitasuna badugula. Nork ez dizkio bere buruari kontuak eskatu edo aholkuak eman: hobe duk isilik egon, bestela...; ez hadi horretan sartu...

Gure burua behatzeko ahalmena badugula esango nuke nik. Une guztietan behatuko bagenu, pentsamenduak ere behatuko genituzke. Praktikarekin eta ekinez, une oro jabetuko ginateke iraganeko pentsamenduekin ari garen ala etorkizuneko ametsekin. Behaketaren bidez ezagutu daiteke burua, gutxienez zertan dabilen antzeman eta hori ez da gutxi.

Orainean bizitzeak onura handiak ditu: hasteko, errealitatean bizi, saminak, une txarrak eta frustrazioak aldendu, momentuan momentuko etekinak hobetu... Orainean biziz gero, istripu asko ere ekidin daitezke!