Historiaren tolesduretan geratutako emakumeak, oholtzara

«Tolesdurak» ikuskizunean, Goizalde Landabaso kazetari eta idazlearen testuek eta Xabier Zeberio musikariaren doinuek historiatik ezabatu dituzten emakumeak gogora ekarriko dituzte. Bilboko Ensantxeko eraikinean estreinatuko dute gaur, Bilbao basque FEST jaialdiaren egitarauaren barnean. Sarrera doan da eta, momentuz, gaurkoa izango da eskainiko duten emanaldi bakarra.

Bilbao basque Fest jaialdiak atzo hasi eta igandera bitartean antolatu dituen emanaldietako bat da “Tolesdurak”. Goizalde Landabaso kazetari eta idazlearenak dira testuak eta Xabier Zeberio musikaria arduratu da ikuskizuna musikatzeaz. Horrela, «tolesduretan geratu ziren emakumeak ezagutaraztea» xede duen lana aurkeztuko dute gaur, arratsaldeko 19.00etan, Biboko Ensantxeko eraikinean. Sarrera doan izango du ikuskizunak eta hau izango da, momentuz, eskainiko duten emanaldi bakarra.

Biografia poetikoak dira Landabasok ahaztutako emakumeen izana eta bizipenak gogora ekartzeko sortu dituen testuak. Aspaldi egindako ikerketa lan batetik abiatutakoak dira, inoiz argitaratu gabeak badira ere. «Urte askotan egindako lana da», idazleak azaldu duenez, nahiz eta neurri batera egokitu beharrak bildutako informazio guztia 11 emakumeren bizipenetan kondentsatzera behartu duen.

Haietako batzuk Euskal Herrikoak dira, baina gure mugetatik haragokoak ere badaude Landabasoren testuetan. Izan ere, emakume pila bat daude, garrantzi historikoa izanagatik ere, ez dituztenak historia liburuetan edo hezkuntzarako erabiltzen diren testu liburuetan jaso.

Marga Andurain baionarra jarri du Landabasok adibide gisa, «euskal Mata Haria izan zen&csMarker;». Abenturazalea eta espioia zen Andurain, zeregin horretan Egipton zein Marokon ibilia. Garai batean ezaguna izan bazen ere, espioitzari buruzko liburuetan agertzen ez dela azaldu du idazleak, beste hainbesterekin ere gertatu den bezala, hala nola Julie Karrikaburu, Gabrielle Münter, Hilma Af Klint edo Fredrika Bremerrekin, beste askoren artean.

Ikerketari esker ezagutu dituen emakumeetako asko ezagunak izan ziren bere garaian, baina ez dira historiara pasatu. «Badago ariketa bat egin zena haien memoria galdu zedin», baieztatu du Landabasok.

Historian zehar emakumeek izan duten presentziaren suntsitzea «ezabatze estrategia antolatua» dela argi dauka idazleak.

Horregatik, erreferentzia gisa ditugun pertsonaien inguruan hausnartzeko gonbita luzatu du.

«Begirada oso pertsonaletik eta inolako distantziarik gabe» sortu ditu Landabasok biografia poetikoak, «nire haragian sentitu nahi nituen emakume horiek, nortzuk izan ziren eta zer egin zuten kontatzeko».

Orain arte landu ez den ikuspuntu batetik heldu nahi izan die idazleak emakume hauen bizipenei, «nahikoa distantzia eman zaie dagoeneko». Horrela, literaturarentzako zein musikarentzako tartea egongo da ikuskizunean.

Momentuz ez daukate beste emanaldirik antolatuta, Bilbao basque Fest jaialdirako berariaz sortutako ikuskizuna baita.

Hala eta guztiz, proposamenik jasotzekotan, emanaldi gehiago eskaintzeko prestutasuna agertu du Landabasok. Bilboko Ensantxeko eraikinean izango da gaurko emanaldia, eta ez da aurretiaz sarrerarik eskuratu beharko.