Igeldoko biztanleek urteak daramatzate udal propioa eskatzen. Bide luze horretan bi kontsulta egin dituzte, 1995ean eta 2013an. Biek ala biek desanexioaren aldeko gehiengoa izan zuten, baina Espainiako auzitegiek baliogabetu egin zituzten biak. Auzitegi Gorenak 2019an emandako azken epaiak berretsi egin zuen EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren aurreko epai bat. Erreferendumaren emaitzari balioa kentzeaz gain, Auzitegi Gorenak erabilitako argudio nagusia izan zen Igeldok ez zuela betetzen 2.500 bizilagunetan ezarritako gutxieneko biztanleriaren legezko baldintza.

Auzitegiek sortutako egoera ikusita, Donostiako Udalak atzo onartu zuen Igeldon toki erakunde txiki bat sortzea, EAJ, EH Bildu, PSE eta Elkarrekin Podemosen aldeko botoekin eta PPren aurkako boto bakarrekin. Figura horrek nortasuna eta gaitasun juridikoa emango dizkio Igeldori, esleitzen zaizkion eskumenak gauzatzeko. Donostiaren barruan jarraituko du, baina, gutxienez, eskumen jakin batzuk kudeatu ahal izango ditu. Autonomia horrek, zalantzarik gabe, isla azkarra izango du igeldotarren ongizatean, are gehiago, hiri handi batean bizi diren neurrian. Donostiako Udalak, halaber, legezko prozedurari jarraituz, apirilaren 14an kontsulta ez-loteslera deitzea onartu zuen. Ez da oso ondo ulertzen erreferendum mota hori loteslea ez izateko ahalegina. Zer zentzu du erantzunak, legezko indarrik ez badu galdetzeak? Alde horretatik, legeari paternalismoa dario. Badirudi legegileak uste duela entitate txiki bateko biztanleek ez dutela autogobernatzeko gaitasunik, edo ez dutela nahikoa heldutasunik beraiei dagozkien gaiei buruz erabakitzeko. Demokrazia sendotu egiten da jendea errespetuz tratatuz eta bere erabakiak hartzen utziz. Hala ere, bizitza publikoan parte hartzeko aukera guztiak aprobetxatu behar dira, nahiz eta formatua loteslea ez izan.

Eneko Goia Donostiako alkateak ere onartu du Igeldok «nortasun markatua» duela, eta aitortu du «arazo espezifikoak» dituela. Igeldotarren desanexioa justifikatzen duen egoera ematen dela iritzi orokorra da. Oraingoz ez da posible izan, baina etorkizunak zabalik jarraitzen du. Garai berri baten hasiera da igeldotarrentzat, autoeraketarako bide interesgarria abiatzen baita.