Korrika, emozioz beteriko maratoia

Ez dira bi aste igaro 23. Korrika agurtu genuenetik. Hamar egunetan bildutako emozioek bizirik jarraitzen dute. Kantatzen jarraitu nahi duten zozoek esna diraute. Egiaz, ez dira inoiz lokartu, 1980an lehenengo Korrika ospatu zenetik. Udaberri kolorea du Korrikak, martxoa eta apirila bitarte ospatu baitira edizio gehienak. Egun bakar eta biribilik ezean, apirilaren 4a aukeratu dugu Euskal Herrian hain garrantzitsua den ekimenari errepaso bat egiteko.

Izan ere, gaur bezalako egun batez hasi zen Korrika Maulen 2003. urtean edo Garesen 2019an. Zuberoako hiriburuan protagonista izan zen Jean-Louis Davant euskaltzainak aski hunkituta gogoratzen du une hura.

Zenbat protagonista, zenbat istorio eta zenbat zailtasun pila ote daitezke 44 urteko ibilbidean? Euskararen eta haren irakaskuntzaren sustapenerako abiatu zuen AEKk ekimen hau 1980an. Parte hartze ahalik zabalena izan du beti xede, baita bere helburuen gauzapenerako dirua biltzea ere. Iraitz Mateo kazetariak 23. ediziorako prestatutako erreportajeak ematen ditu sorreraren nondik norakoak.

Esan gabe doa, erakunde politikoek Korrikaren inguruan hartutako jarrera aldakorra izan dela urte hauetan. EAJk, adibidez, ez zuen oso begiko hasiera batean, eta urteak behar izan ditu ekimenera gerturatzeko. Egun onarpen eta parte hartze normalizatu bat dagoen arren alderdi gehienen artean, eskuin espainolaren erresistentziak hor jarraitzen du.

Urte hauetan ikusi dugu nola lehen aldiz EAEko lehendakari batek lekukoa hartu zuen. Ibarretxe izan zen, 2001ean, eta ordutik ez da errepikatu, Urkulluk aukerak izan dituen arren. Euskal Elkargoko lehendakari Jean-Rene Etchegarayk ere eraman zuen lekukoa 2022an. Alkate eta bestelako ordezkariak maizago ikusi izan ditugu lasterketaren buruan, Remigio Mendiburuk sortu eta Juan Gorritik hobetutako lekukoa eskuetan.

Hasieratik amaierara emozioak pilatzen dituen ekimena da Korrika. Hasieran, lehen kilometroak abiatzearen sentsazio errepikaezinagatik. Amaieran, hustuta eta aldi berean beteta iristen delako bat festa handira. Eta tartean, nekea, elkartasuna, inplikazioa, poza, hunkidura eta entziklopedia oso batean sartzen ez diren gauzak bizitzen direlako. Horregatik guztiagatik da hain berezia Korrika.

Ikusi izan ditugu paraje elurtuak, euri jasak zein bisaia eguzkitsuak. Egunsentian, ilunabarrean edo gaurik beltzenean egindako kilometroak. Baina guztietan, lasterka doazen «zoro zoragarriak». Izan jende multzo ikusgarriak zein talde txikiagoak, ez da hutsik geratzen den kilometrorik. Euskal Herritik kanpora ere badu oihartzunik, bost kontinenteetan ikusi izan dugu Korrika. Herri txiki honetatik halako ikusgarritasuna lortzea ez da nolanahiko meritua.

Errepaso honetan ezinbesteko aitortza zor diegu hamar eguneko «eromen» hau antolatzen hilabeteak pasatzen dituzten AEKko kideei. Urtez urte gero eta jende gehiagorengana iristea lortzen duen ekimen baten aurrean gaude. Nekeak neke, amore ematen ez duen mugimendu baten aurrean gaude.

Lau gurpilen gainean oreka mantendu ez ezik, bertatik azken ordukoak eta kronika hunkigarrienak transmititzen dizkiguten lankideei, edizio bakoitzari hitzak eta musika jarri dizkioten sortzaileei, animatzaileei... Horiei denei ere, zer esan... Korrika gure etxeetara eta bihotzetara sartzea zuen meritua ere bada.

LASTERKETATIK HARAGO, EKINTZAK

Trebiñutik, Bilbora. Baionatik, Tuterara. Iparretik hegora eta mendebaldetik ekialdera. Euskararen lurraldea bustitzen du Korrikak, oraindik gure hizkuntza baztertu nahi duten horiei gurea dela adierazteko. Besoak zabalik eta elkarlanerako borondatez egiten du, gainera. Ahalegina festarekin uztartuz. Eta kilometro bakoitzaren atzean borroka sendo bat ahaztu gabe.

Korrikaren beste ezinbesteko elementu bat da bukaerako mezua, lekukoan hamar egunez ondo gordeta joaten den hori eta eskuz esku pasatzen den hori. Asko izan dira azken urteotan mezu hori sortzeko ardura hartu dutenak. Aitortzarako ez ezik, aldarrikapenerako abagunea da mezuaren irakurketa.

Garazi Arrulak aurten esan bezala, «hizkuntzaren dimentsio guztiak izan ditzan hiztunak, gizartearen arlo oro busti beharko du hizkuntza politikak: basoak, soroak, plazak, lantegiak, pantailak, iruditeria». Auzitegietatik noiznahi hizkuntza eskubideen urraketa errealitate bat dela ohartarazten diguten honetan, argiago ezin zitekeen esan.

Euskalakari eta euskahaldun harroz beteriko herria bultzatzen du Korrikak. Hitz berriak hamaika ikasi baititugu Korrikarekin. Lau hamarkadatako ondareari eutsi eta datorrenari so, ilusioz itxarongo diogu bi urte barru helduko denari.

[2003] Jean-Louis Davan euskaltzainaren hausnarketak, Korrikaz

Jean-Louis Davant Iratzabal Ürrüstoi-Larrabilen sortu zen 1935ean. Idazlea, ingeniaria eta euskaltzaina da, euskalgintzak Zuberoan duen erreferente nagusietakoa. 88 urterekin, kontentu bizi da, herriko ekintza guztietan parte hartzen du eta pastoral baten laburpena emanen du Bordelen, heldu den apirilaren 21ean.

Maider Iantzi kazetariari eskainitako elkarrizketan 2003an Korrika Maulen hasi zenean lekukoa eramaterakoan bizitakoaz mintzatu da. Baita beste hainbat gauzez ere. Hausnarketa biziak egiten ditu euskararen egoeraz, iraganaz eta geroaz. «Lan asko egiten da, baina falta zaiguna da mintzatzea. Hori da erronkarik handiena: dakitenek mintza dezaten. Hara. Hori da behar dena ene ustez, horretara animatu daitezen: euskaldun guziekin euskaraz mintza», aipatzen du. Haren hitzetan, «xaharrak, euskaldun ginenak, joaten ari gara». Asko galdu dela uste du, baina baita eskolatik «berpizten» ari dela ere. «Teilatuak bi malda ditu, bata eguzkitsua eta bestea iluna. Biak ikusi behar dira», ondorioztatzen du. Testuinguru horretan eta herrigintzari eta kulturgintzari lotuta, «hitzez eta obraz» ekiteko deia egiten du.