2004an argitaratu zuen Ikuspegik bere lehen Panoramika. EAEko migrazio-fenomenoari buruzko txosten honek immigrazio fenomenoaren kuantifikazioa hasi zuen. Lehen panoramika hartako datuek fenomeno hasiberri bat deskribatzen zuten, ondorengo urteetan euskal gizartearen eraldaketa sozial sakona eragingo zuena. Garai hartan, EAEn erroldatutako atzerritar jatorriko biztanleak 67.529 ziren, biztanleria osoaren % 3,2. Hogei urte geroago, 2023an EAEn erroldatutako atzerritar jatorriko biztanleak 274.142 ziren, hau da, biztanleria osoaren % 12,4.

Ikuspegik ‘Dos décadas de reflexión sobre migración y asilo en Euskadi’ liburua argitaratu du ostegun honetan. Bere ikerketa jardueraren inguruan aritzen da, eta migrazio fenomenoari buruzko gogoetak eskaintzen ditu, ikuspegi desberdinak dituzten 20 profesionalen bidez.

Ikuspegiko zuzendari Julia Shershnevak nabarmendu duenez, «oso garrantzitsua da migrazio fenomenoari buruzko ezagutza sistematizatzea eta hausnarketarako espazioak eskaintzea, hainbat arlo eta ikuspegitatik ekarpenak egin ahal izateko». Zentzu horretan, liburuak dio «2024an euskal gizartea askoz ere anitzagoa dela lehen Panoramikak deskribatzen zuen 2004ko gizartearekin alderatuta».

Mende hasierak migrazio dinamikan aldaketa kualitatiboa eta kuantitatiboa ekarri zuen, non EAE Europako erdialdera eta iparraldera emigratzen zuen herri bat izatetik(batez ere 60ko eta 70eko hamarkadetan), 90eko hamarkadaren amaieratik aurrera nazioarteko migrazio-fluxuak jasotzen zituen herrialde bat izatera pasa zen. Arkaitz Fullaondok, liburuan parte hartzen duen egileetako batek, higiezinen merkatuaren gorakada finkatzen du aldaketa horren arrazoietako bat bezala.

Faseak

Bi hamarkada hauetan, baina, hainbat fase ezberdin ere azpimarratzen dituzte. Lehenengo fasea 2003-2008 aldian kokatzen da, eta EAEko migrazio-etapa garaikidearen hasiera da. Sei urtean, EAEn erroldatutako atzerritar jatorriko 67.529 pertsonatik 142.484ra igaro zen, hau da, 74.955 pertsona gehiago erroldatu ziren, eta biztanleria osoaren gaineko ehunekoan % 3,2tik % 6,6ra igo.

Migrazioaren bigarren fasea 2008ko krisi ekonomikoaren baitan kokatzen da, 2009 eta 2014 artean, hain zuzen ere. Aldi horretan, krisia gorabehera, erroldatutako atzerritar jatorriko pertsonen kopuruak gora egiten jarraitu zuen 2012ra arte, eta 183.772 pertsona zeuden erroldatuta. Hala ere, hazkunde hori aurreko fasetik bi arrazoirengatik bereizten da. Lehenengoa, krisi ekonomikoak EAEn izan zituen ondorioak beranduagokoak izan ziren, eta batez ere 2012tik aurrera nabaritu ziren. Bigarrena, aldi horretan, atzerritar jatorriko biztanleria espainiar Estatutko beste autonomia-erkidego batzuetatik iristen da batez ere, eta ez atzerritik. «2014an, Euskadi atzerriko immigrazioaren hartzaile bihurtu zenetik lehen aldiz, migrazio-saldo negatiboak izan ziren», azaldu du Shershnevak.

Hirugarren faseak susperraldi ekonomikoaren urteak hartzen ditu, Covid-19a sartu arte. 2015 eta 2020 artean, erroldatutako atzerritar jatorriko pertsonen kopurua 57.572 pertsonatan hazi zen, 2020an 241.724ra iritsi arte. Beste behin ere, hazkunde ekonomikoa eta enpleguaren sorrera dira EAEn migrazio-hazkundea bultzatzen duten faktoreak, lanaren arabera.

Laugarren faseak aldiz, 2021etik 2023ra bitarteko urteak hartzen ditu eta Covid-19aren krisiaren garaia irudikatzen du, baita ekonomiaren eta gizartearen ongizatearen gain eragina duten gainerako krisiak ere, hala nola Ukrainako gerra, energia-krisia edo inflazioa. Fase honetan, beste krisietan bezala, atzerritar jatorriko biztanleriaren hazkundeak behera egin du berriro ere, eta 2023an, krisitik irten eta hazkunde ekonomikoa areagotu egin da, eta berriro ere gora egin du.

Fluxuetan aldaketa

Faktore ekonomikoez gain, liburuak familia berriz elkartzea bezalako faktoreak aipatzen ditu, azken urteetako migrazio-faktoreak zehazteko, jatorrizko lekuen artean alde handiarekin. Afrikako migrazio-fluxuak konstante mantentzen diren bitartean, Amerikatik aldatuz joan da, herrialde desberdinetako aldizkako fluxuekin. Europako migrazio-fluxuen kasuan, bi profil bereizten ditu ikerketak: gizarte-klasearen arabera bereizten dituzte, edo, zehazkiago, zein arlotatik datozen, arlo horren garapen ekonomikoaren arabera.

Ekitaldian parte hartu du Nerea Melgosa Lakuako Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografikoko sailburuak, eta bertan EAE «pluralago eta anitzago» baten beharra defendatu du, Araba, Bizkaiak eta Gipuzkoak «etorkinen etorreraren erritmoa berreskuratzen duten une honetan, krisi-aurreko balioetara itzuliz».

Ildo horretan, Melgosak balioa eman die Ikuspegi bezalako guneak eraikitzeari, Migraziorako Euskal Foroa bezalako topaguneak aktibatzeari, edo integrazio-programak abiarazteari, hala nola babes komunitarioa, Loturak edo Familia Lagunak.

Gainera, familiaren eta gizartearen babesik ez duten gazteak lan-merkatuan Trapezistak edo Mentoría Urretxindorra bezalako programekin txertatzeko apustua nabarmendu du, baita Biltzen edo Aholku bezalako laguntza eta aholkularitza-zerbitzuen eskaintza ere.